به گزارش تجارت نیوز، در سال‌های اخیر، استفاده از بسترهای دیجیتال برای توسعه صادرات به یکی از مسیرهای مورد توجه کشورها در تجارت خارجی تبدیل شده است. ایران نیز تلاش کرده از این ظرفیت‌ها برای حضور پررنگ‌تر در بازارهایی مانند چین بهره ببرد؛ بازاری بزرگ، متنوع و پیچیده که حضور در آن نیازمند سازوکارهای مشخصی است.
در این چارچوب، عرضه بعضی کالاهای ایرانی در یکی از سکوهای مطرح فروش آنلاین چین، گامی جدید به شمار می‌رود. این اقدام در حالی انجام شده که تجارت میان دو کشور، به‌ویژه در حوزه صادرات غیرنفتی، با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری مواجه است.
امکان عرضه کالای ایرانی در سکوی JD فراهم شد
چندی پیش، محمدعلی دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت، در نشست بررسی چالش‌های پیش روی روابط اقتصادی ایران و چین، درباره عرضه کالای ایرانی در سکوی فروش کالای JD توضیح داد: تجارت الکترونیک ایران با چین، یکی از اولویت‌های مهم سازمان توسعه تجارت محسوب می‌شود. به همین دلیل در سکوی آنلاین JD، به‌عنوان یکی از سکوهای پرطرفدار خرید کالا در چین، امکان عرضه کالاهای ایرانی فراهم شده است. در واقع با این اقدام کالا به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد.
به گقته این مقام مسئول، فعالان اقتصادی در حوزه صنایع دستی، زعفران و فرش دستباف در این سکو فعال شدند و امکان استفاده از این ظرفیت برای سایر کالاها هم وجود دارد.
اما پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که با توجه به وضعیت حمل‌ونقل و لجستیک، مشکلات زیرساختی ایران در زمینه تجارت الکترونیک و … آیا ایران می‌تواند با چین تجارت الکترونیک داشته باشد؟
ایران چه کالاهایی به چین صادر می‌کند؟
بررسی ها حاکی از آن است که ایران کالاهایی نظیر نفت و محصولات پتروشیمی، سنگ، گچ، محصولات معدنی و فلزات، خرما، زعفران، میوه خشک و پسته از محصولات صادراتی ایران به چین هستند.
بررسی بازار چین نشان می‌دهد که بازار این کشور یک بازار رقابتی است و بسیاری از برندها با استانداردهای دقیق و زنجیره تأمین منظم در آن فعال هستند. در چنین بازاری نمی‌توان با چند کالای محدود بدون برندسازی و خدمات پس از فروش موفق شد.
از سوی دیگر، بخش بزرگی از صادرات ایران به چین همچنان متکی بر مواد خام است؛ نفت، مواد معدنی، محصولات کشاورزی فرآوری‌نشده ازجمله این کالاها هستند. حتی به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت، مقدار زیادی از کالاهای صادراتی به چین، کالاهای خام هستند و باید کالاهایی با ارزش‌افزوده بالا تولید و صادر شوند. شاید چنین امکانی فراهم شده باشد، اما تاکنون برنامه‌ریزی خاصی برای آن صورت نگرفته است.
حمل‌ونقل و لجستیک چالش اصلی ایران و چین در تجارت خارجی است
یکی دیگر از مشکلات ایران در زمینه فعالیت در سکوهای آنلاین چین، بحث حمل‌ونقل و لجستیک است. در حال حاضر این دو کشور می‌توانند از مسیر دریا با یک‌دیگر ارتباط تجاری داشته باشند. چراکه بعد از شیوع کرونا در سال ۲۰۱۹، اعزام قطار باری چین به ایران متوقف شد و بعد از چندین سال در ۳۱ تیر ۱۴۰۳، قطار کانتینری دوسربار ایران-چین فعالیت خود را از سر گرفت.
اما آن‌طور که چندی پیش مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، به تجارت‌نیوز گفته بود، تا امروز زیرساخت‌های کافی برای تردد مستمر قطارهای باری بین ایران و چین فراهم نشده است. شاید از سال 2015 این قطار‌ها به صورت عملی به سمت ایران حرکت کرده‌اند، اما برای افزایش ظرفیت بار، ایران نیازمند زیرساخت‌های بیشتری است.
از آنجایی که بیشتر کالاهای صادراتی به چین شامل نفت و محصولات معدنی هستند، بنابراین برای حمل این نوع کالاها از کشتی استفاده می‌شود. این کالاها بار‌هایی با حجم بالا و قیمت پایین هستند که به شکل فله‌ای صادر می‌شوند. بنابراین، نمی‌توان با کانتینر آنها را حمل کرد.
از طرفی، زیرساحت‌هایی نظیر بندر خشک، محل بارگیری و تخلیه در خطوط ریلی ایران وجود ندارد. این موارد از چالش‌های حمل‌ونقل ریلی ایران به چین محسوب می‌شوند.
سیاست‌های داخلی مانع رشد تجارت خارجی ایران است
علاوه بر حوزه حمل‌ونقل و لجستیک، ایران در حوزه زیرساخت‌های تجارت الکترونیک و استانداردسازی کالاها ضعف دارد. سیاست‌های داخلی هم چالش‌های زیادی برای انجام تجارت الکترونیک ایجاد می‌کنند.
بنابراین، شاید عضویت در سکوی آنلاین JD یک قدم مثبت باشد، اما برای بهبود تراز تجاری کشور و پیشرفت روابط تجاری ایران و چین کافی نیست. بیش از هر اقدامی باید مشکلات حمل‌ونقل و ترانزیت کالا، مشکلات استانداردسازی کالاها، سیاست‌های داخلی و … برطرف شوند.
علاوه بر این، تجار باید تلاش کنند تا کالاهایی با ارزش افزوده بالاتر صادر کنند. شاید در این صورت بتوان به بهبود روابط ایران و چین و بهبود تراز تجاری کشور امیدوار بود.
برای مطالعه بیشتر چرا سرمایه گذاری چین در ایران اولویت ندارد؟ را بخوانید.
