به گزارش تجارت نیوز، در سالهایی که جنگ روسیه و اوکراین بازار جهانی انرژی را با بحران عرضه، جهش قیمتها و نااطمینانی گسترده روبهرو کرد، بسیاری از کشورهای اروپایی برای تامین انرژی خود با چالشهای جدی مواجه شدند. در این میان، لیتوانی بهعنوان یکی از موفقترین نمونههای گذار انرژی در اروپا مطرح شد؛ کشوری که نهتنها وابستگی خود به سوختهای فسیلی وارداتی از روسیه را به صفر رساند، بلکه با شتابی چشمگیر به سمت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر حرکت کرد و اکنون در مسیر تبدیل شدن به صادرکننده برق قرار دارد.
قطع کامل وابستگی به انرژی روسیه
لیتوانی در سال ۲۰۲۲ بهطور رسمی اعلام کرد که وابستگی خود به واردات سوختهای فسیلی از روسیه را به پایان رسانده است. این تصمیم، پاسخی مستقیم به تحولات ژئوپلیتیکی و در عین حال نتیجه سالها سرمایهگذاری هدفمند در زیرساختهای انرژی پاک بود. دادهها نشان میدهد این کشور از سال ۲۰۱۸ تاکنون تولید انرژیهای تجدیدپذیر خود را بیش از دو برابر کرده و همین رشد سریع، امنیت انرژی لیتوانی را در یکی از بحرانیترین دورههای تاریخ معاصر اروپا تضمین کرده است.
رشد چشمگیر سهم انرژیهای تجدیدپذیر در مصرف نهایی
انرژیهای تجدیدپذیر امروز به یکی از ارکان اصلی سیاستهای انرژی لیتوانی تبدیل شدهاند. بر اساس آمار سال ۲۰۲۲، سهم انرژیهای تجدیدپذیر مدرن در مصرف نهایی انرژی این کشور به ۳۵.۸ درصد رسیده است؛ رقمی که نسبت به سال ۲۰۰۰ بیش از ۱۰۸ درصد رشد را نشان میدهد. این افزایش چشمگیر، لیتوانی را در زمره کشورهای پیشرو در تحقق اهداف توسعه پایدار، بهویژه هدف ۷.۲ سازمان ملل (افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر)، قرار داده است.
نکته مهم آن است که این آمار تنها شامل انرژیهای تجدیدپذیر مدرن میشود و استفادههای سنتی از زیستتوده مانند سوزاندن چوب یا ضایعات کشاورزی به شیوههای غیرایمن در آن لحاظ نشده است؛ روشهایی که همچنان در بسیاری از کشورهای در حال توسعه رایجاند و پیامدهای جدی زیستمحیطی و بهداشتی دارند.
سوختهای زیستی؛ ستون اصلی گرمایش در لیتوانی
سوختهای زیستی و زبالهها نقش مهمی در سبد انرژی لیتوانی ایفا میکنند. در سال ۲۰۲۳، این منابع ۱۲.۸ درصد از کل مصرف نهایی انرژی کشور را به خود اختصاص دادند. بیشترین مصرف سوختهای زیستی در بخش مسکونی ثبت شده است؛ بهطوری که ۵۶ درصد از کل مصرف این منابع به گرمایش خانهها اختصاص دارد. پس از آن، بخش صنعت با سهم ۲۰.۴ درصد و حملونقل با ۱۵.۸ درصد در رتبههای بعدی قرار دارند. این توزیع نشان میدهد که سیاستهای انرژی لیتوانی بهطور ویژه بر کاهش مصرف سوختهای فسیلی در گرمایش ساختمانها متمرکز بوده است.
جهش تاریخی در تولید برق پاک
یکی از برجستهترین دستاوردهای لیتوانی، رشد تولید برق از منابع تجدیدپذیر است. در سال ۲۰۲۲، ۷۱.۶ درصد از برق تولیدی این کشور از انرژیهای تجدیدپذیر تامین شد؛ رقمی که نسبت به سال ۲۰۰۰ بیش از ۲۲ برابر افزایش یافته است. در میان منابع تجدیدپذیر غیر احتراقی، انرژی بادی نقش غالب دارد. در سال ۲۰۲۴، حدود ۵۹ درصد از برق تجدیدپذیر لیتوانی از طریق توربینهای بادی تولید شد. پس از آن، انرژی خورشیدی با سهم ۲۳.۹ درصد و برقآبی با ۱۷.۳ درصد قرار دارند. کاهش شدید هزینه پنلهای خورشیدی و توربینهای بادی در سالهای اخیر، نقش کلیدی در این تحول ایفا کرده و انرژیهای تجدیدپذیر را به ارزانترین گزینه تولید برق جدید در این کشور تبدیل کرده است.
خورشید روی پشتبامها؛ موتور پنهان گذار انرژی
بیش از ۶۰ درصد از ظرفیت خورشیدی لیتوانی از طریق سامانههای فتوولتائیک نصبشده روی پشتبامها تامین میشود. این رویکرد غیرمتمرکز، علاوه بر کاهش فشار بر شبکه برق، مشارکت مستقیم شهروندان در گذار انرژی را تقویت کرده و الگوی جدیدی از تولید و مصرف برق را شکل داده است.
گرمایش تجدیدپذیر؛ چالش بعدی
در بخش گرمایش، لیتوانی بهطور گسترده از سوختهای زیستی جامد اولیه استفاده میکند. در سال ۲۰۲۴، این منبع ۱۰۰ درصد گرمای تولیدی از انرژیهای تجدیدپذیر و زباله را تامین کرده است. با این حال، استفاده از منابع تجدیدپذیر در صنایع سنگین همچنان محدود است؛ چرا که بسیاری از فرآیندهای صنعتی به دماهای بسیار بالا نیاز دارند و گذار کامل در این بخش مستلزم توسعه فناوریهای نوین خواهد بود.
هدفگذاری بلندپروازانه برای ۲۰۳۰
لیتوانی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ از یک واردکننده خالص برق به یک صادرکننده انرژی تبدیل شود. تحقق این هدف، نهتنها جایگاه این کشور را در بازار انرژی منطقه بالتیک تقویت میکند، بلکه نشان میدهد حتی کشورهای کوچک نیز میتوانند با سیاستگذاری هوشمندانه، سرمایهگذاری مستمر و استفاده از ظرفیتهای بومی، نقش مهمی در آینده انرژی پاک اروپا ایفا کنند.
تجربه لیتوانی نشان میدهد که بحرانهای ژئوپلیتیکی میتوانند به فرصتی برای تحول ساختاری در بخش انرژی تبدیل شوند. رشد بیش از دو برابری تولید انرژیهای تجدیدپذیر از سال ۲۰۱۸، سهم ۷۱.۶ درصدی برق پاک و حرکت به سمت صادرات انرژی، این کشور را به الگویی الهامبخش برای سایر کشورها بهویژه اقتصادهای وابسته به واردات سوخت فسیلی تبدیل کرده است.
اگر میخواهید تصویر جامعتری از روند جهانی گذار به انرژیهای تجدیدپذیر داشته باشید، پیشنهاد میکنیم گزارش کامل «۱۱ کشور پیشرو در استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر» را مطالعه کنید.
