به گزارش تجارت نیوز، در سال‌های اخیر، بحران تغییرات اقلیمی تنها در قالب گرمایش زمین، افزایش سطح دریا یا خشکسالی دیده نشده است؛ بلکه این بحران اکنون در حال باز کردن جبهه‌ای جدید در برابر سلامت عمومی است: گسترش عفونت‌های قارچی کشنده.
در حالی که قارچ‌ها تاکنون کمتر توجه سیاست‌گذاران حوزه سلامت جهانی را جلب کرده‌اند، یافته‌های جدید پژوهشگران نشان می‌دهد این موجودات میکروسکوپی می‌توانند به یکی از مهم‌ترین تهدیدهای بهداشتی دهه‌های آینده تبدیل شوند. تغییر دمای زمین، به‌ویژه در نیم‌کره شمالی، در حال ایجاد شرایطی مناسب برای رشد قارچ‌های بیماری‌زا در مناطقی است که پیش‌تر برای آنها نامساعد بودند.
نتایج نگران‌کننده یک تحقیق بین‌المللی
بر اساس یک مطالعه جدید که پژوهشگران دانشگاه منچستر با بهره‌گیری از مدل‌سازی‌های اقلیمی انجام داده‌اند، دو قارچ بیماری‌زا به نام‌های:
- آسپرژیلوس فومیگاتوس (Aspergillus fumigatus)
- آسپرژیلوس فلاووس (Aspergillus flavus)
در حال گسترش سریع در مناطقی هستند که پیش‌تر از آلودگی به این عوامل عفونی در امان بودند.
گسترش آسپرژیلوس فومیگاتوس:
این قارچ که عامل بیماری خطرناکی به نام آسپرژیلوس ریوی است، طبق پیش‌بینی‌های اقلیمی، می‌تواند تا سال ۲۱۰۰، دامنه جغرافیایی خود را تا ۷۷ درصد گسترش دهد. این رشد جغرافیایی، حدود ۹ میلیون نفر دیگر را در سراسر اروپا در معرض خطر ابتلا به این عفونت کشنده قرار خواهد داد. این بیماری عمدتاً در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف، مانند مبتلایان به سرطان یا پیوند اعضا، شیوع می‌یابد و نرخ مرگ‌ومیر آن بسیار بالاست.
گسترش آسپرژیلوس فلاووس:
این قارچ در درجه نخست محصولات کشاورزی، به‌ویژه غلات و خشکبار را آلوده و آفلاتوکسین‌های سرطان‌زا تولید می‌کند که یکی از عوامل شناخته‌شده ابتلا به سرطان کبد هستند. پیش‌بینی شده است این گونه تا سال ۲۱۰۰، ۱۶ درصد زمینهای بیشتری در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار دهد و امنیت غذایی را، به‌ویژه در مناطق گرمسیر و خشک، در معرض تهدید جدی قرار دهد.
چرا تغییرات اقلیمی قارچ‌ها را خطرناک‌تر کرده است؟
به گفته دکتر نورمن ون راین، نویسنده ارشد این مطالعه، «تغییرات در رطوبت، دما و رویدادهای شدید اقلیمی، باعث تغییر در زیستگاه قارچ‌ها شده و بستر گسترش آنها به مناطق جدید را مهیا کرده است».
این تغییرات عبارت‌اند از:
- افزایش دما و کاهش رطوبت در برخی مناطق
- بروز خشکسالی و آتش‌سوزی‌های گسترده
- طوفان‌ها و بادهایی که هاگ قارچ‌ها را به مناطق دوردست منتقل می‌کنند.
در نتیجه، قارچ‌هایی که روزگاری فقط در نواحی گرمسیری رشد می‌کردند، اکنون در بخش‌هایی از اروپا، آسیا و آمریکای شمالی نیز در حال گسترش هستند.
قارچ‌ها: دشمنی ناشناخته با قابلیت جهش و تطبیق بالا
یکی از مشکلات بزرگ در مقابله با قارچ‌ها، توانایی بالای آنها در سازگاری ژنتیکی است. ژنوم بزرگ، انعطاف‌پذیری محیطی و سرعت بالای جهش، این موجودات را قادر ساخته است تا در شرایط سخت نیز زنده بمانند و حتی در برابر داروهای ضدقارچی مقاوم شوند.
مقاومت دارویی: مشکل رو به رشد
برخلاف باکتری‌ها که آنتی‌بیوتیک‌های مؤثری برایشان وجود دارد، درمان قارچ‌ها به‌مراتب دشوارتر است. داروهای موجود:
- محدود هستند،
- عوارض جانبی شدیدی دارند
- و بسیاری از گونه‌های قارچی نسبت به آنها مقاوم شده‌اند.
یکی از دلایل این مقاومت، استفاده بی‌رویه از قارچ‌کش‌ها در کشاورزی است که محیط را برای جهش قارچ‌ها فراهم می‌کند.
پیامدهای جهانی: تهدیدی برای سلامت عمومی و امنیت غذایی
عفونت‌های قارچی اکنون تنها یک نگرانی پزشکی نیستند، بلکه به تهدیدی برای سیستم‌های غذایی جهانی نیز تبدیل شده‌اند. رشد گونه‌هایی مانند آسپرژیلوس فلاووس باعث آلوده شدن غلات، ذرت، بادام‌زمینی و برنج می‌شود که پایه تغذیه میلیاردها نفر هستند.
در مناطقی از آفریقا و آسیا که پیش از این نیز با بحران‌های اقلیمی مواجه بودند، این تهدید دوچندان شده است. گرچه در برخی از نقاط قاره آفریقا دمای بیش از حد ممکن است مانع از گسترش برخی قارچ‌ها شود، اما اغلب قارچ‌ها توانایی تکامل و سازگاری سریع دارند.
واکنش‌ها و راهکارها: گامی رو به جلو
در سال ۲۰۲۲، سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای نخستین بار، عوامل بیماری‌زای قارچی را در فهرست تهدیدات بهداشتی دارای اولویت بالا قرار داد. با این حال، همچنان:
- کمتر از ۱۰ درصد گونه‌های قارچی شناخته شده‌اند.
- بودجه تحقیقاتی در این حوزه ناچیز است.
در پاسخ به این خلأ، بنیاد Wellcome Trust اعلام کرده است در سال آینده، بیش از ۵۰ میلیون پوند برای تحقیقات در حوزه بیماری‌های قارچی اختصاص خواهد داد. این بودجه صرف توسعه داروهای جدید، مدل‌سازی گسترش قارچ‌ها و ارتقای سیستم‌های نظارتی خواهد شد.
زنگ خطر برای آینده سلامت جهانی
قارچ‌ها، که سال‌ها در سایه تهدیدات دیگر مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها نادیده گرفته شده‌اند، اکنون با کمک تغییرات اقلیمی، در حال تبدیل شدن به بازیگر اصلی بحران‌های بهداشت عمومی هستند. همان‌طور که دکتر ون راین تأکید می‌کند، درک عمیق‌تر و اقدام سریع‌تر در مقابله با قارچ‌ها ضروری است.
نقشه‌های پیش‌بینی اقلیمی نشان می‌دهند تقریباً هیچ نقطه‌ای از جهان در امان نخواهد بود. پیشگیری، تحقیق، آگاهی‌رسانی عمومی و تخصیص بودجه‌های هدفمند، تنها راه‌هایی هستند که می‌توان با استفاده از آنها، جلوی فاجعه‌ای بالقوه را گرفت.
