به گزارش تجارت نیوز، هیدروژن سبز سال‌هاست که به عنوان انرژی پاک آینده معرفی می‌شود؛ انرژی‌ای که قرار است سیاره ما را از آلودگی‌های کربنی نجات دهد و جایگزینی برای سوخت‌های فسیلی باشد. بسیاری از دولت‌ها و شرکت‌ها آن را «طلای نامرئی قرن بیست و یکم» می‌نامند. اما پشت این تصویر درخشان، واقعیتی پنهان وجود دارد: تولید هیدروژن سبز نیازمند حجم عظیمی از آب خالص است؛ منبعی که هم‌اکنون نیز در جهان کمیاب شده و میلیون‌ها انسان به آن دسترسی ندارند. در جهانی که خشکسالی‌های تاریخی، کمبود آب آشامیدنی و رقابت برای منابع آبی بیداد می‌کند، سؤال بزرگ این است: آیا هیدروژن سبز نجات‌دهنده‌ی زمین خواهد بود یا تهدیدی تازه برای منابع حیاتی بشر؟
هیدروژن سبز و تشنگی پنهان آن
تولید هیدروژن سبز از طریق فرآیند الکترولیز انجام می‌شود؛ یعنی تجزیه مولکول‌های آب به اکسیژن و هیدروژن با کمک برق تجدیدپذیر. اما این فرآیند ساده‌ی علمی، بهایی سنگین دارد:
- برای تولید هر یک کیلو هیدروژن به ۹ تا ۱۲ لیتر آب خالص نیاز است.
- این آب باید قبل از مصرف، تصفیه و املاح‌زدایی شود که هزینه‌ها را بیشتر می‌کند.
وقتی این ارقام در مقیاس جهانی دیده شوند، ابعاد بحران آشکار می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی برآورد کرده است که برای تولید ۵۳۰ میلیون تن هیدروژن سبز تا سال ۲۰۵۰، سالانه بیش از ۵ میلیارد متر مکعب آب نیاز خواهد بود. این میزان برابر با مصرف سالانه یک کشور ۱۰۰ میلیون نفری است.
پارادوکس: پروژه‌های سبز در بیابان‌ها
تناقض اصلی در اینجاست که بسیاری از پروژه‌های عظیم هیدروژن سبز دقیقاً در خشک‌ترین مناطق جهان اجرا می‌شوند:
- شیلی مجتمع‌هایی در صحرای آتاکاما – خشک‌ترین بیابان زمین – می‌سازد، در حالی که بیش از ۴۰۰ هزار نفر در این کشور از کمبود مزمن آب رنج می‌برند.
- نامیبیا و موریتانی در آفریقا زمین‌های خشک خود را برای پروژه‌های ۱۰ و حتی ۴۰ میلیارد دلاری هیدروژن واگذار کرده‌اند، در حالی که مردم هنوز برای آب آشامیدنی سطل به دست می‌گیرند.
- عربستان سعودی در پروژه آینده‌نگر نئوم یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های هیدروژن جهان را بنا می‌کند که وابسته به آب‌شیرین‌کن‌هاست؛ تأسیساتی که میلیون‌ها تن آب نمک آلوده را به دریای سرخ می‌ریزند.
- هند قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۵ میلیون تن هیدروژن تولید کند. بخش بزرگی از این تولید در راجستان و گجرات است؛ مناطقی که همین حالا با بحران آب کشاورزی و انسانی مواجه هستند.
به زبان ساده، همان کشورهایی که منابع آبی کافی برای مردم خود ندارند، آب را به هیدروژن تبدیل کرده و برای صادرات آماده می‌کنند.
آمریکای لاتین: طلای سبز، تشنگی مردم
آمریکای لاتین به «عربستان سعودی جدید هیدروژن سبز» مشهور شده است.
- شیلی در ماگالانز، کارخانه‌هایی برای تولید آمونیاک سبز با هدف صادرات به آلمان و ژاپن طراحی کرده است.
- در پاتاگونیا، شرکت استرالیایی فورتسکیو با ۸.۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، به دنبال تبدیل این منطقه به قطب هیدروژن سبز است. اما این طرح‌ها تهدیدی برای منابع آب کشاورزی منطقه محسوب می‌شوند.
- در برزیل و مکزیک نیز پروژه‌های آزمایشی در مناطق خشک باهیا و یوکاتان پیش می‌روند. طبق آمار، تولید تنها یک میلیون تن هیدروژن سبز در سال بیش از ۹ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کند؛ آبی که می‌تواند نیاز سالانه یک شهر متوسط را برطرف کند.
آفریقا: انرژی صادراتی، تشنگی داخلی
در آفریقا نیز ماجرا به شکل دیگری تکرار می‌شود:
- نامیبیا با پروژه ۱۰ میلیارد دلاری Hyphen Energy قصد صادرات به اروپا را دارد.
- موریتانی میزبان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های جهان با ارزش ۴۰ میلیارد دلار است، در حالی که بسیاری از مردم این کشور حتی برق ندارند.
- مراکش و آفریقای جنوبی هم برای تولید هیدروژن به نمک‌زدایی متکی هستند، که علاوه بر هزینه بالا، میلیون‌ها تن آب شور به دریا می‌ریزند و زیست‌بوم دریایی را تهدید می‌کنند.
این در حالی است که در آفریقا بیش از ۳۰۰ میلیون نفر هنوز به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند.
خاورمیانه و آسیا: انتخاب بین آب و انرژی
- عربستان و امارات نیروگاه‌های عظیم هیدروژن در بیابان بنا کرده‌اند، وابسته به آب‌شیرین‌کن‌هایی که انرژی زیادی مصرف می‌کنند.
- هند در حالی به دنبال تولید انبوه است که میلیون‌ها کشاورز از خشکسالی رنج می‌برند.
- چین در شمال کشور پروژه‌های عظیمی دارد، اما در مناطقی که به شدت با کمبود آب مواجه‌اند.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، ۶۰ درصد پروژه‌های هیدروژن سبز در آسیا و خاورمیانه در مناطقی با تنش آبی شدید قرار دارند.
خطر درگیری‌های آبی
توسعه بی‌رویه هیدروژن می‌تواند به عامل تازه‌ای برای جنگ‌های آبی تبدیل شود:
- رودخانه نیل با تنش‌های موجود بین مصر، سودان و اتیوپی بر سر سد رنسانس، می‌تواند با ورود پروژه‌های هیدروژن به کانون بحران تازه‌ای بدل شود.
- در رودخانه سند، اختلاف هند و پاکستان می‌تواند با بهره‌برداری آبی برای هیدروژن شعله‌ورتر شود.
- حتی آمازون با وجود داشتن ۲۰ درصد آب شیرین جهان، در خطر بهره‌برداری برای هیدروژن قرار دارد، در حالی که هم‌اکنون هم با جنگل‌زدایی و آلودگی دست و پنجه نرم می‌کند.
راه‌حل‌ها و جایگزین‌ها
هیدروژن سبز الزاماً نباید مساوی با غارت آب باشد. چند راه‌حل عملی وجود دارد:
- استفاده مستقیم از آب دریا: فناوری‌های نوین الکترولیز بدون نیاز به نمک‌زدایی در حال توسعه‌اند و می‌توانند وابستگی به آب شیرین را کاهش دهند.
- بازیافت فاضلاب شهری: کشورهایی مثل آلمان و ژاپن پروژه‌هایی برای استفاده از آب تصفیه‌شده در تولید هیدروژن آغاز کرده‌اند.
- عدالت آبی به عنوان اصل سیاسی: هیچ پروژه هیدروژنی نباید دسترسی جوامع محلی به آب آشامیدنی را تهدید کند.
آمار نشان می‌دهد که استفاده از فاضلاب می‌تواند تا ۱۵ درصد از تقاضای آبی هیدروژن تا سال ۲۰۳۰ را پوشش دهد و الکترولیز مستقیم آب دریا می‌تواند هزینه‌ها را تا ۲۰ درصد کاهش دهد.
به گزارش bignewsnetwork، هیدروژن سبز می‌تواند آینده‌ای پاک و پایدار برای جهان رقم بزند، اما اگر بدون توجه به منابع آب پیش برود، به استعمار آبی جدید تبدیل خواهد شد؛ همان داستان قدیمی غارت جنوب برای رفاه شمال. تصمیم در دستان دولت‌ها، شرکت‌ها و مردم است: آیا آب به کالایی برای تولید انرژی صادراتی تبدیل خواهد شد، یا همچنان به عنوان یک حق انسانی بنیادین حفظ خواهد شد؟ آینده‌ی هیدروژن سبز بستگی به همین انتخاب دارد؛ انتخابی که تعیین می‌کند این انرژی رهایی‌بخش خواهد بود یا محکوم‌کننده.
