پشت پرده بازار کار قطر؛ از مشارکت بالای زنان تا کاهش شکاف دستمزدها

به گزارش تجارت نیوز، قطر، به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در منطقه خاورمیانه با اجرای اصلاحات قانونی و تجاری توانسته بازار کار خود را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد و به یک مقصد جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل شود. در این راستا، نرخ بیکاری پایین، مشارکت بالای نیروی کار و رشد قابل توجه اشتغال زنان از ویژگی‌های بارز بازار کار قطر تا سال 2025 هستند. این مقاله به‌طور خاص به تحلیل وضعیت بازار کار قطر و ویژگی‌های آن می‌پردازد و سپس به نقش زنان در این بازار و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی آنان در عرصه اشتغال خواهد پرداخت. این در حالی است که بر اساس داده‌ها و گزارش‌های معتبر جهانی، قطر از نظر اشتغال و توانایی در مهار بیکاری به یکی از کشورهای پیشرو تبدیل شده است، به‌ویژه با توجه به مشارکت بالای نیروی کار خارجی که بخش عمده‌ای از اشتغال این کشور را تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر، مشارکت زنان در بازار کار قطر طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و قانونی تغییرات عمده‌ای در حال وقوع است. این روندها می‌توانند به‌عنوان الگویی برای سایر کشورهای منطقه در زمینه‌های اشتغال و مشارکت جنسیتی مورد استفاده قرار گیرند.

در این مقاله ابتدا به تحلیل کلی بازار کار قطر پرداخته می‌شود و سپس به‌طور ویژه سهم و مشارکت زنان در این بازار بررسی خواهد شد. به ‌ویژه تاثیر سیاست‌ها و اصلاحات دولتی در این زمینه، به همراه چالش‌ها و شکاف‌های موجود در دستمزدها و فرصت‌های شغلی زنان در قطر مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

اشتغال کل و نرخ بیکاری

بازار کار قطر از ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فردی برخوردار است که آن را به یکی از بازارهای جذاب برای سرمایه‌گذاران و متخصصان بین‌المللی تبدیل کرده است. طبق گزارش بانک جهانی، نرخ مشارکت اقتصادی قطر در سال 2024 حدود 87 درصد است که یکی از بالاترین نرخ‌های مشارکت اقتصادی در جهان محسوب می‌شود. این نرخ بالای مشارکت به‌ویژه به دلیل سهم قابل توجه نیروی کار خارجی است که بخش عظیمی از اشتغال این کشور را تشکیل می‌دهد. به‌ویژه، نرخ مشارکت مردان در بازار کار قطر بیش از 95 درصد برآورده شده، در حالی که براساس گزارش سال 2025 بانک جهانی نرخ مشارکت زنان حدود 59 درصد است. این نشان‌دهنده حضور گسترده نیروی کار خارجی در صنایع مختلف است که بخش عمده‌ای از آنها در مشاغل خدماتی و انرژی مشغول به کار هستند.

یکی دیگر از ویژگی‌های قابل توجه بازار کار قطر، نرخ بیکاری بسیار پایین آن است. طبق گزارش روزنامه پنی‌نسیولا قطر، نرخ بیکاری در سه‌ماهه دوم سال 2024 تنها 0.1 درصد است، که این رقم قطر را به یکی از کشورهای با پایین‌ترین نرخ بیکاری در جهان تبدیل می‌کند. این نرخ بیکاری پایین به‌ ویژه نشان‌دهنده توانایی بالای بازار کار قطر در جذب نیروی کار و ایجاد فرصت‌های شغلی است که در سطح جهانی کم‌نظیر است. این ویژگی‌ها نه تنها باعث جذب بیشتر سرمایه‌گذاران به کشور می‌شود، بلکه به تقویت و توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی قطر نیز کمک می‌کند.

ساختار بازار کار شیخ‌نشین خلیج فارس

بازار کار قطر به‌طور عمده به بخش‌های خدمات و انرژی وابسته است. طبق داده‌های بانک جهانی، بخش خدمات بیش از 59 درصد از اشتغال را به خود اختصاص داده، در حالی که بخش صنعت با سهم 39 درصد و بخش کشاورزی تنها 1 درصد از اشتغال کل کشور را تشکیل می‌دهند. این ساختار نشان‌دهنده وابستگی شدید قطر به بخش‌های غیرکشاورزی، به‌ویژه صنایع خدماتی و انرژی است.

بخش انرژی، به‌ویژه نفت و گاز، در اقتصاد قطر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بخش عمده‌ای از اشتغال در این حوزه ایجاد می‌شود. قطر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز طبیعی مایع (LNG) در جهان، بخش بزرگی از نیروی کار خود را در صنایع مرتبط با انرژی و استخراج منابع طبیعی مستقر کرده است. علاوه بر آن، رشد بخش‌های خدماتی نیز در سال‌های اخیر قابل توجه بوده است، به ‌ویژه در حوزه‌های مالی، فناوری اطلاعات، حمل‌ونقل و گردشگری. این روند نشان‌دهنده تحولی جدی در ساختار اقتصادی قطر است که به‌تدریج به سمت یک اقتصاد متنوع‌تر حرکت می‌کند.

دستمزد و شکاف جنسیتی

یکی از چالش‌های عمده‌ای که همچنان در بازار کار قطر وجود دارد، شکاف دستمزد بین زنان و مردان است. طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، زنان در قطر به‌طور میانگین حدود 78–82 درصد از دستمزد مردان را دریافت می‌کنند. این اختلاف دستمزد در حالی است که میانگین دستمزد ماهانه زنان قطری در سال 2024 حدود 11 هزارریال قطر است، در حالی که مردان قطری به‌طور میانگین 14٬500 ریال قطر دریافت می‌کنند. این شکاف دستمزد یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار کار قطر است که تاثیرات زیادی بر توان اقتصادی و اجتماعی زنان دارد.شکاف دستمزد به‌ویژه برای کار مشابه بین زنان و مردان در بخش‌های مختلف اقتصادی مشهود است. طبق آمارهای موجود، زنان در کارهای مشابه به‌طور میانگین 75 درصد از دستمزد مردان را دریافت می‌کنند، گزاره‌ای که نشان‌دهنده تبعیض دستمزدی بر اساس جنسیت است. این وضعیت نه تنها به توانمندی اقتصادی زنان آسیب می‌زند، بلکه بر وضعیت اجتماعی و خانوادگی آن‌ها نیز تاثیرات منفی می‌گذارد. زنان که بخش قابل توجهی از نیروی کار قطر را تشکیل می‌دهند، با چالش‌های اقتصادی جدی مواجه هستند که در نهایت می‌تواند به نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی بیشتر منجر شود. این همان گزاره‌ای است که فاطمه حسن تحلیلگر بازار بر آن تاکید دارد. به باور او بر اساس مشاهدات میدانی و داده‌های اخیر، قطر همچنان با چالش‌هایی در کاهش شکاف دستمزد جنسیتی روبه‌رو است، به‌ویژه در مشاغلی که زنان در آنها غالبا دستمزد کمتری دریافت می‌کنند. به باور این تحلیلگر یکی از راه‌های کاهش این شکاف، تقویت فرصت‌های شغلی در صنایع مختلف برای زنان است که باید به طور جدی پیگیری شود.

عوامل موثر در شکاف دستمزد جنسیتی

شکاف دستمزد جنسیتی در قطر به دلایل متعددی به‌ویژه در بخش‌های مختلف مشهود است. یکی از این دلایل، حضور بیشتر زنان در مشاغل با دستمزد پایین‌تر نسبت به مردان است. بسیاری از زنان در مشاغل خدماتی و پاره‌وقت مشغول به کار هستند که معمولا دستمزدهای کمتری دارند. علاوه بر این، نهادهای فرهنگی و اجتماعی که نقش مهمی در تاثیرگذاری بر انتخاب‌های شغلی زنان دارند، می‌توانند باعث شوند که زنان به مشاغل کم‌درآمدتر نسبت به مردان متمایل شوند. از سوی دیگر، شکاف در فرصت‌های پیشرفت شغلی نیز یکی از عواملی است که باعث می‌شود زنان نتوانند به موقعیت‌های شغلی با دستمزد بالاتر دست یابند.

با وجود این چالش‌ها، دولت قطر تلاش‌هایی برای کاهش شکاف دستمزد جنسیتی انجام داده است. در این راستا، برخی اصلاحات در سیاست‌های کاری و قانونی به‌ویژه در زمینه افزایش دستمزد زنان در برخی صنایع و بخش‌ها مشاهده شده است. به‌طور خاص، دولت قطر تلاش کرده است تا با افزایش شفافیت در پرداخت‌ها و ارزیابی عادلانه‌تر دستمزدها، به کاهش این شکاف کمک کند. همچنین، برخی از بخش‌های دولتی در تلاش برای ایجاد فرصت‌های بیشتر برای زنان در مشاغل با دستمزد بالاتر و افزایش مشارکت آن‌ها در رهبری و مدیریت هستند.

چالش‌های باقی‌مانده و مسیر پیش‌رو

علی‌رغم این تلاش‌ها، هنوز شکاف دستمزد جنسیتی در بسیاری از صنایع و مشاغل در قطر پابرجاست. به‌ویژه در بخش‌های انرژی ساختمان، که اغلب تحت سلطه نیروی کار مردانه است، زنان فرصت‌های کمتری برای رسیدن به دستمزدهای بالاتر دارند. همچنین، با توجه به اینکه زنان معمولا در مشاغل غیررسمی و با ساعات کاری انعطاف‌پذیر مشغول به کار هستند، این مشاغل دستمزد پایین‌تری دارند که بر درآمد کلی زنان تاثیر می‌گذارد.

برای رسیدن به برابری جنسیتی کامل در دستمزد، قطر نیاز به اتخاذ سیاست‌های جامع‌تری دارد که نه تنها فرصت‌های شغلی زنان را افزایش دهد، بلکه زیرساخت‌های قانونی و اجتماعی را برای تضمین برابری حقوق و دستمزد فراهم کند. علاوه بر این، افزایش آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ برابری جنسیتی در محل‌های کار می‌تواند به کاهش تبعیض‌های موجود کمک کند.

حال با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته، شکاف دستمزد جنسیتی همچنان یکی از چالش‌های اصلی در بازار کار قطر است. هر چند زنان در قطر مشارکت بیشتری در نیروی کار دارند و تعداد آن‌ها در مشاغل دولتی و خصوصی افزایش یافته است، شکاف دستمزد به‌ویژه برای کار مشابه همچنان یک مشکل اساسی باقی مانده است. قطر با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه اشتغال زنان داشته، می‌تواند در آینده به‌عنوان یک الگو برای سایر کشورهای خاورمیانه در زمینه برابری جنسیتی در بازار کار شناخته شود، مشروط بر اینکه سیاست‌های مناسب‌تری برای کاهش این شکاف در نظر گرفته شود.

سهم زنان در بازار کار قطر

یکی از تغییرات عمده در بازار کار قطر، افزایش مشارکت زنان در نیروی کار است. طبق داده‌های بانک جهانی، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در قطر تا سال 2024 به 63.3 درصد رسیده است که نشان‌دهنده رشد پایدار این نرخ از 58 درصد در سال 2017 است. این روند رشد در حالی رخ داده که قطر در سال‌های اخیر سیاست‌های جدیدی را برای تقویت اشتغال زنان به کار گرفته است.

طبق گزارش سازمان زنان ملل متحد (UN Women)، نرخ مشارکت اقتصادی زنان در گروه سنی 15–64 سال به 65.3 درصد افزایش یافته است. این نشان‌دهنده رشد تقریبا پنج واحد درصدی نسبت به سال 2017 است، که به‌ویژه در زمینه مشارکت زنان قطری و غیرقطری در نیروی کار اهمیت زیادی دارد. نرخ مشارکت زنان در بازار کار در سال‌های اخیر در حال افزایش است و به‌ ویژه در بخش‌های خدماتی، مالی، و آموزشی مشاهده می‌شود؛ بازارهایی که زنان در حال پیدا کردن جایگاه‌های شغلی برجسته‌ای هستند.

در همین راستا فاطمه حسن، کارشناس بازار کار، بر این باور است که یکی از مهم‌ترین نکات مثبت در تحول بازار کار قطر این است که این کشور در تلاش است تا علاوه بر جذب نیروی کار خارجی، به زنان فرصت‌های بیشتری در صنایع مختلف بدهد. این سیاست‌ها در نهایت به نفع جامعه‌ی قطر و افزایش قدرت رقابتی کشور خواهد بود.

با این حال، بر اساس داده‌های سازمان زنان ملل متحد، سهم زنان از کل نیروی کار قطر همچنان محدود است و حدود 15.9 درصد از کل نیروی کار فعال این کشور را تشکیل می‌دهند. این میزان سهم برای زنان در حالی ثبت شده که جمعیت کارگر خارجی به‌طور عمده شامل مردان است و بیش از 80 درصد نیروی کار مهاجر را مردان تشکیل می‌دهند. این عدم توازن نشان‌دهنده چالش‌های اجتماعی و فرهنگی موجود در مسیر افزایش اشتغال زنان در بازار کار است.

نرخ بیکاری زنان و رشد اشتغال

نرخ بیکاری زنان در قطر یکی از پایین‌ترین نرخ‌ها در منطقه است. طبق داده‌های روزنامه پنی‌نسیولا قطر، نرخ بیکاری زنان در سه‌ماهه دوم سال 2024 تنها 0.4 درصد است، که این رقم در قیاس با بسیاری از کشورهای دیگر منطقه بسیار پایین است. این رقم همچنین نشان‌دهنده پیشرفت در سیاست‌های قطر برای کاهش بیکاری در میان زنان و ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای آن‌ها است. نرخ بیکاری زنان جوان (در گروه سنی 15–24 سال) نیز بسیار پایین است و به‌طور متوسط بین 1.1 تا 1.6 درصد در سال 2024 برآورد شده است، که این میزان نیز براساس داده‌های بانک جهانی بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است. این آمار همچنین نشان‌دهنده موفقیت قطر در ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان زن است که در بسیاری از کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، از مشکلات جدی بیکاری مواجه هستند.

براساس اطلاعات پایگاه داده CEIC دستمزد زنان در قطر به‌طور میانگین 13٬800 ریال قطر در ماه است. این میزان دستمزد به‌طور قابل توجهی بیشتر از دستمزد ماهانه زنان در بسیاری از کشورهای دیگر در منطقه است، اما هنوز شکاف جنسیتی در دستمزدها وجود دارد. میانگین دستمزد مردان قطر 11٬907 ریال قطر است که نشان‌دهنده اختلاف قابل توجه در درآمد ماهانه بین زنان و مردان است. این شکاف دستمزد به‌ویژه در بخش‌های خدمات و انرژی مشهود است.

طبق آمارهای موجود، زنان در کار مشابه به‌طور میانگین 75 درصد از دستمزد مردان را دریافت می‌کنند، که این شکاف دستمزد به‌ویژه در بخش‌های دولتی و خصوصی همچنان ادامه دارد. سازمان زنان ملل متحد (UN Women) همچنین گزارش داده است که شکاف دستمزد جنسیتی در قطر در سال 2024 حدود 11 درصد است، که در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه، در سطح نسبتا پایین‌تری قرار دارد.

استراتژی دوحه برای افزایش مشارکت زنان

قطر در سال‌های اخیر سیاست‌های مختلفی را برای افزایش مشارکت زنان در نیروی کار به کار گرفته است. یکی از این سیاست‌ها، حمایت از اشتغال زنان در بخش‌های مختلف اقتصادی است، به‌ویژه در بخش‌های دولتی و خصوصی. دولت قطر با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، توسعه خدمات اجتماعی برای زنان شاغل و افزایش دسترسی به فرصت‌های شغلی، تلاش کرده است تا حضور زنان در نیروی کار را افزایش دهد. علاوه بر این، سیاست‌های «قطرایزیشن» که به‌منظور تقویت اشتغال قطری‌ها طراحی شده، شامل برنامه‌هایی برای جذب بیشتر زنان قطری در مشاغل دولتی و خصوصی است. این سیاست‌ها به‌ویژه به زنان قطری کمک کرده است تا نقش پررنگ‌تری در مشاغل دولتی و بخش‌های بزرگ اقتصادی ایفا کنند.

سیاست‌های «قطرایزیشن» و تاثیر آن بر اشتغال زنان

سیاست «قطرایزیشن» که با هدف تقویت اشتغال قطری‌ها طراحی شده است، تاثیرات مثبتی بر اشتغال زنان داشته است. طبق داده‌های پرتال داده‌های باز دولت قطر، سهم زنان قطری در بازار کار به‌طور پیوسته در حال افزایش است، به‌ویژه در بخش‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ. این سیاست به‌ویژه در بخش‌های خدمات و انرژی که بیشتر نیروی کار خارجی در آن‌ها مشغول است، برای جذب زنان قطری طراحی شده است. با اجرای این سیاست‌ها، قطر در تلاش است تا وابستگی خود به نیروی کار مهاجر را کاهش داده و از این طریق فرصت‌های بیشتری برای اشتغال زنان در بخش‌های مختلف فراهم کند.

در نهایت باید گفت بازار کار قطر در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری توسعه یافته است. نرخ بیکاری بسیار پایین، مشارکت بالای نیروی کار، و رشد اشتغال زنان از ویژگی‌های مثبت این بازار است. با این حال، هنوز چالش‌هایی از جمله شکاف جنسیتی در دستمزدها و سهم پایین زنان در نیروی کار وجود دارد. سیاست‌های دولتی مانند «قطرایزیشن» و تغییرات در زیرساخت‌های اقتصادی قطر، به‌ویژه در بخش‌های خدمات و انرژی، می‌تواند فرصت‌های بیشتری برای زنان و دیگر گروه‌های جامعه به وجود آورد. این سیاست‌ها و اصلاحات این پتانسیل را دارد تا به گسترش اشتغال زنان و کاهش شکاف جنسیتی در بازار کار کمک کنند. بالاخص آن که قطر با تلاش برای اصلاحات در زمینه اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به‌ویژه در بخش‌های نوآورانه و دیجیتال، می‌تواند به‌عنوان یک الگوی موفق در رشد پایدار اقتصادی و اشتغال زنان در سطح جهانی مطرح شود.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه اشتغال زنان، همچنان چالش‌هایی مانند شکاف دستمزد و سهم پایین زنان در نیروی کار فعال وجود دارد که نیاز به سیاست‌های جامع‌تر و تغییرات ساختاری بیشتر در بازار کار دارند. در مجموع، قطر می‌تواند به‌عنوان یک الگوی موفق در زمینه ارتقاء اشتغال زنان در منطقه خاورمیانه شناخته شود، اما برای دستیابی به برابری کامل در بازار کار، نیاز به تلاش‌های بیشتر و مستمر دارد.