گذار از «سلطان گاز»؛ قطر و ترکیب برنده انرژی و زیرساخت‌ها

به گزارش تجارت نیوز، قطر در دو دهه اخیر با سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و منابع حیاتی، به یکی از بازیگران اصلی خاورمیانه در حوزه توسعه پایدار و اقتصاد مبتنی بر انرژی تبدیل شده است. آنچه امروز شاهد آن هستیم، نتیجه‌ برنامه‌ریزی دقیق و اجرای پروژه‌هایی است که در چارچوب «چشم‌انداز ملی ۲۰۳۰ قطر» تعریف شده‌اند. این چشم‌انداز با چهار رکن اصلی توسعه انسانی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی طراحی شده و پروژه‌های کلیدی تا سپتامبر ۲۰۲۵، در واقع ابزارهای اجرایی برای دستیابی به اهداف تعیین شده هستند.

گزارش پیش‌رو در حقیقت تصویری جامع از اقدامات قطر در بخش‌های مختلف ترسیم می‌کند؛ از زیرساخت‌های زمینی، ریلی و هوایی گرفته تا انرژی‌های فسیلی و تجدیدپذیر و از امنیت آبی تا لجستیک جهانی. در این گزارش تلاش شده بر پایه اطلاعات آماری، تحلیلی جامع و تخصصی ارائه شود؛ تحلیلی که صرفا به معرفی پروژه‌ها بسنده نکند بلکه پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و ژئوپلیتیک آن‌ها را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.

حمل‌ونقل زمینی و شهری؛ اهرمی برای تحقق چشم‌انداز 2030

حمل‌ونقل زمینی و شهری در قطر یکی از اصلی‌ترین ارکان تحقق چشم‌انداز ملی ۲۰۳۰ به شمار می‌آید. این کشور با درک اهمیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل در رشد اقتصادی، کاهش وابستگی به خودروهای شخصی و بهبود کیفیت زندگی، مجموعه‌ای از پروژه‌های کلیدی را در حوزه جاده‌ای، ریلی و ناوگان عمومی اجرا کرده است.

1. به گزارش سازمان کارهای عمومی قطر که سال 2025 منتشر شد، برنامه اکسپرس‌وی تاکنون بیش از ۸۰۰ کیلومتر بزرگراه را در قالب بیش از ۳۰ پروژه و ۴۶ قرارداد تکمیل یا در حال اجرا دارد. این شبکه بزرگراهی صرفا به دنبال احداث جاده‌های مدرن نیست، بلکه در تلاش است تا به‌عنوان یک محور راهبردی، مراکز شهری، صنعتی و بندری کشور را به هم متصل می‌کند. در واقع، بزرگراه‌های چندبانده و ایمن قطر موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل داخلی، افزایش سرعت جابه‌جایی کالا و تسهیل صادرات گاز طبیعی مایع و واردات کالاهای مصرفی شده‌اند. همین امر به تثبیت جایگاه قطر در بازارهای منطقه‌ای کمک کرده و بهبود کیفیت زندگی شهروندان را نیز به‌دنبال داشته است.

2. در کنار توسعه زمینی، متروی دوحه جایگاه ویژه‌ای در حمل‌ونقل شهری قطر دارد. طبق گزارش رسمی شرکت قطر ریل که سال 2024 منتشر شد، این مترو تا دسامبر ۲۰۲۴ ۲۰۰ میلیون سفر ثبت کرده است؛ آماری که نشان می‌دهد اعتماد عمومی به این سیستم ریلی در مدت کوتاهی از بهره‌برداری شکل گرفته و آن را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره شهروندان بدل کرده است. متروی دوحه نه‌تنها به کاهش تراکم ترافیک و صرفه‌جویی در زمان سفر کمک می‌کند، بلکه اثرات زیست‌محیطی قابل توجهی دارد؛ کاهش انتشار دی‌اکسید کربن از خودروهای شخصی و هم‌سویی با تعهدات اقلیمی قطر نمونه‌ای از این اثرات است. افزون بر این، توسعه ایستگاه‌ها و خطوط مترو باعث افزایش ارزش زمین‌ها و املاک اطراف آن شده و بستر توسعه شهری پایدار را فراهم آورده است. در سطح منطقه‌ای، این پروژه در کنار متروی ریاض و دبی، نمادی از رقابت کشورهای خلیج فارس برای ارائه زیرساخت‌های مدرن به شهروندان و سرمایه‌گذاران خارجی است.

3. توسعه حمل‌ونقل ریلی شهری تنها به متروی دوحه محدود نمی‌شود. ترام لوسیل که به گزارش پورتال رسمی قطر ریل (QR Corp) با مترو یکپارچه شده و بلیت مشترک ارائه می‌دهد، بخش مهمی از سیاست کلان مدیریت حمل‌ونقل هوشمند در قطر است. این پروژه به ‌ویژه در شهر جدید لوسیل، که به‌عنوان یک هاب مالی، تجاری و ورزشی طراحی شده، اهمیت مضاعف دارد. ترام لوسیل با ایجاد امکان جابه‌جایی آسان و بدون نیاز به خودروهای شخصی، رفاه اجتماعی را افزایش داده و به گردشگران و ساکنان این شهر تجربه‌ای مدرن و پایدار ارائه می‌دهد. از نظر اقتصادی نیز اتصال شبکه ترام به پروژه‌های املاک و مستغلات در لوسیل، ارزش‌افزوده‌ای چشمگیر ایجاد کرده و انگیزه سرمایه‌گذاری خارجی را تقویت کرده است.

4. بعد دیگر تحول حمل‌ونقل شهری در قطر، گذار به اتوبوس‌های برقی است. وزارت حمل‌ونقل قطر در چارچوب برنامه بلندمدت TMPQ 2050 اعلام کرده که هدف، جایگزینی کامل ناوگان اتوبوس‌رانی با وسایل برقی تا سال ۲۰۳۰ است. به گزارش همین نهاد، تا میانه سال ۲۰۲۵ زیرساخت‌های شارژ و مونتاژ اتوبوس‌های برقی به‌سرعت گسترش یافته‌اند. این پروژه نه‌تنها هم‌راستا با سیاست‌های کاهش کربن قطر است، بلکه پیام ژئوپلیتیکی مهمی نیز به همراه دارد: قطر می‌خواهد نشان دهد که صرفا صادرکننده سوخت فسیلی نیست، بلکه در زمینه انرژی‌های پاک و حمل‌ونقل پایدار نیز مسئولیت‌پذیرانه عمل می‌کند. این اقدام، وجهه بین‌المللی قطر را در میان کشورهایی که دغدغه تغییرات اقلیمی دارند، تقویت کرده و در مذاکرات جهانی به این بازیگر دست برتر می‌دهد.

در مجموع، برنامه اکسپرس‌وی، متروی دوحه، ترام لوسیل و گذار به اتوبوس‌های برقی چهار ستون اصلی حمل‌ونقل زمینی و شهری قطر را تشکیل می‌دهند. این پروژه‌ها با هم تصویری از کشوری را ترسیم می‌کنند که نه‌تنها به‌دنبال رشد اقتصادی و لجستیک پیشرفته است، بلکه کیفیت زندگی شهروندان، پایداری محیط زیست و تاب‌آوری ژئوپلیتیک خود را نیز در اولویت قرار داده است.

حمل‌ونقل دریایی و هوایی، فرصت‌سازی برای بازتعریف نقش دوحه در خاورمیانه

حمل‌ونقل دریایی و هوایی یکی از ارکان تعیین کننده جایگاه بین‌المللی قطر در عرصه تجارت و لجستیک است. این کشور با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بندری و فرودگاهی توانسته است جایگاه خود را در زنجیره تامین جهانی تثبیت کرده و نقش رقابتی قدرتمندی در برابر رقبای منطقه‌ای ایفا کند.

1. در حوزه دریایی، بندر حمد (Hamad Port) به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیربنایی قطر، ظرفیت عملیاتی بیش از ۵ میلیون TEU در سال دارد، در حالی که ظرفیت طراحی‌شده آن بیش از ۷.۵ میلیون TEU برآورد می‌شود. به گزارش «موانی قطر» این بندر با مساحت ۲۹ کیلومتر مربع و زیرساخت‌های مدرن، نقشی محوری در تسهیل تجارت بین‌المللی ایفا کرده و از منظر اقتصادی، بندر حمد قطر را به یک هاب دریایی منطقه‌ای تبدیل و وابستگی تاریخی این کشور به بنادر خارجی مانند جبل‌علی در امارات را به میزان چشمگیری کاهش داده است. این استقلال تجاری به قطر اجازه داده مسیرهای جدیدی برای واردات کالاهای مصرفی و صادرات گاز طبیعی مایع ایجاد کند. از نظر اجتماعی، توسعه این بندر هزاران فرصت شغلی در حوزه‌هایی چون گمرک و خدمات جانبی ایجاد کرده و بخش حمل‌ونقل داخلی را رونق بخشیده است. در بعد ژئوپلیتیک، بندر حمد نمادی از تاب‌آوری قطر در برابر فشارهای منطقه‌ای محسوب می‌شود؛ تجربه بحران دیپلماتیک ۲۰۱۷ نشان داد که تنوع‌بخشی به مسیرهای واردات و صادرات برای قطر یک ضرورت راهبردی است.

2. در حوزه هوایی، فرودگاه بین‌المللی حمد (Hamad International Airport – HIA) یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های زیرساختی قطر محسوب می‌شود. به گزارش رسمی مدیریت فرودگاه (Hamad International Airport, 2025)، افتتاح این فرودگاه در فوریه ۲۰۲۵ موجب افزایش حدود ۲۰ درصدی تعداد گیت‌های تماس شد. از منظر اقتصادی، توسعه این فرودگاه ظرفیت پذیرش مسافران را افزایش داده و جایگاه قطر را به‌عنوان یک هاب ترانزیتی بین آسیا، اروپا و آفریقا تقویت کرده است. از منظر اجتماعی، ارتقای امکانات فرودگاه تجربه سفر مسافران را بهبود بخشیده و گردشگری را به یکی از محورهای اصلی اقتصاد خدماتی قطر تبدیل کرده است. در سطح ژئوپلیتیک، قرار گرفتن فرودگاه حمد در میان بهترین فرودگاه‌های جهان ابزار مهمی از «قدرت نرم» قطر به شمار می‌رود؛ زیرا این جایگاه توانایی کشور را در میزبانی رویدادهای بین‌المللی افزایش داده و تصویر آن را به‌عنوان مقصدی مدرن و کارآمد در عرصه جهانی تقویت می‌کند.

3. در کنار فرودگاه، قطر ایرویز کارگو (Qatar Airways Cargo Hub) نیز به‌عنوان بخش هوایی باربری، جایگاهی ممتاز برای دوحه به ارمغان آورده است. بر اساس گزارش رسمی شرکت (Qatar Airways Cargo)، این هاب با رشد سریع شبکه جهانی و افزایش ظرفیت طی سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، موقعیت خود را به‌عنوان رهبر جهانی در حوزه هوایی تثبیت کرده است. از منظر اقتصادی نیز این مرکز صادرات غیرانرژی مانند محصولات صنعتی و کشاورزی قطر را تقویت و در عین حال پایداری واردات کالاهای حیاتی همچون دارو و مواد غذایی را تضمین می کند. از جنبه ژئوپلیتیک، Qatar Airways Cargo نقشی فراتر از مرزهای ملی برای قطر ایفا کرده؛ در بحران‌های جهانی همچون همه‌گیری کرونا، این شرکت به بخشی از زنجیره تامین جهانی بدل شد و تصویر قطر را به‌عنوان کشوری با زیرساخت لجستیکی پایدار و قابل اعتماد تقویت کرد.

در مجموع، بندر حمد، فرودگاه بین‌المللی حمد و قطر ایرویز کارگو سه ضلع مثلث قدرت دریایی و هوایی قطر هستند. این پروژه‌ها نشان می‌دهند که قطر توانسته با ترکیب سرمایه‌گذاری هدفمند، نوآوری لجستیکی و توسعه هم‌زمان در حوزه‌های دریایی و هوایی، جایگاه خود را به‌عنوان یک هاب بین‌المللی چندبعدی در منطقه و جهان تثبیت کند.

فرصت‌سازی برای تبدیل به هاب خلیج فارس

چشم‌انداز ملی ۲۰۳۰ قطر (Qatar National Vision 2030) چهار رکن اصلی دارد: توسعه اقتصادی، اجتماعی، انسانی و زیست‌محیطی. چهار رکنی که هر یک به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم راهبرد کلان این بازیگر را شکل می‌دهند. در ادامه به اختصار به هر کدام از آنها اشاره شده است.

در زمینه توسعه اقتصادی، پروژه‌هایی همچون توسعه میدان شمال (North Field Expansion) و بندر حمد (Hamad Port) منابع اصلی درآمد قطر یعنی گاز طبیعی مایع و تجارت دریایی را تقویت می‌کنند. گزارش رسمی قطر انرژی (QatarEnergy 2025) تاکید دارد که افزایش ظرفیت LNG به ۱۲۶ میلیون تن در سال، دهه‌ها برتری اقتصادی قطر را تضمین می‌کند. هم‌زمان، داده‌های «موانی قطر» که سال 2025 منتشر شد، نشان می‌دهد که بندر حمد با ظرفیت بیش از ۷.۵ میلیون تن در سال، قطر را در جایگاه یک هاب تجاری منطقه‌ای قرار داده است.

2. در حوزه توسعه اجتماعی، حمل‌ونقل عمومی مدرن نقشی تعیین‌کننده دارد. به گزارش «قطر ریل» متروی دوحه و ترام لوسیل، نه‌تنها میلیون‌ها سفر ایمن و پایدار فراهم کرده‌اند بلکه زمینه دسترسی برابر به خدمات شهری را ارتقا داده‌اند. همچنین گذار به اتوبوس‌های برقی طبق برنامه وزارت حمل‌ونقل بیانگر سیاستی اجتماعی در راستای بهبود کیفیت هوا و سلامت عمومی است.

3. در زمینه توسعه انسانی، فرودگاه بین‌المللی حمد (Hamad International Airport, 2025) با توسعه Concourse E و برنامه‌هایی چون Concourse D & E، نه‌تنها جایگاه قطر در حمل‌ونقل جهانی را ارتقا داده بلکه تجربه سفر شهروندان و گردشگران را بهبود بخشیده است. این امر به رشد بخش آموزش، گردشگری و کسب‌وکارهای نوپا کمک می‌کند و ظرفیت‌های انسانی را در سطح بین‌المللی تقویت می‌سازد.

4. از منظر توسعه زیست‌محیطی، پروژه‌هایی چون نیروگاه خورشیدی الخرسعه (Kahramaa & TotalEnergies) و برنامه گذار به اتوبوس‌های برقی، مسیر قطر را برای کاهش انتشار کربن و پایبندی به توافق پاریس هموار کرده‌اند. در کنار آن، ابرمخازن راهبردی آب امنیت آبی را به‌ عنوان مولفه اساسی توسعه پایدار تضمین می‌کنند.

در مجموع باید گفت پروژه‌های کلیدی قطر نه‌تنها پاسخگوی نیازهای فعلی کشورند، بلکه چارچوبی برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز ملی ۲۰۳۰ فراهم می‌کنند. ترکیب هوشمندانه سرمایه‌گذاری در انرژی فسیلی، انرژی‌های پاک، حمل‌ونقل مدرن و منابع حیاتی نشان می‌دهد که قطر توسعه‌ای چندبعدی و پایدار را هدف گرفته است.

قطر تا سپتامبر ۲۰۲۵ با اجرای مجموعه‌ای از پروژه‌های کلیدی توانسته جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت چندبعدی در منطقه خلیج فارس تثبیت کند. تحلیل داده‌های رسمی نشان می‌دهد که این پروژه‌ها در سه حوزه اصلی اثرگذار بوده‌اند:

• زیرساخت‌های حمل‌ونقل: توسعه بزرگراه‌ها، متروی دوحه، ترام لوسیل، بندر حمد، فرودگاه بین‌المللی حمد و قطر ایرویز کارگو (Qatar Airways Cargo)، قطر را به یک هاب منطقه‌ای در حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی بدل کرده‌اند. این زیرساخت‌ها علاوه بر کاهش وابستگی به همسایگان، جریان کالا و مسافر را به‌گونه‌ای پایدار و کارآمد مدیریت می‌کنند.
• انرژی و منابع: توسعه میدان شمال ظرفیت LNG قطر را در سطح جهانی افزایش داده و در کنار نیروگاه خورشیدی الخرسعه، نشان‌دهنده ترکیب هوشمندانه منابع سنتی و نوآورانه است. همچنین، ابرمخازن آب امنیت آبی کشور را در شرایط اقلیمی خشک تضمین می‌کنند.
• چشم‌انداز ۲۰۳۰: تمامی پروژه‌ها با اهداف چشم‌انداز ملی هم‌راستا هستند؛ از توسعه اقتصادی گرفته تا ارتقای کیفیت زندگی و حفاظت محیط زیست.

به گزارش «قطر انرژی»، افزایش ظرفیت LNG نه‌تنها جایگاه اقتصادی کشور را تقویت می‌کند بلکه ابزار دیپلماسی انرژی در روابط بین‌الملل خواهد بود. در همین راستا، «موانی قطر» تاکید دارد که بندر حمد به قطر در برابر بحران‌های منطقه‌ای استقلال تجاری و تاب‌آوری اعطا کرده است. همچنین «وزارت حمل‌ونقل قطر» برنامه گذار به اتوبوس‌های برقی را بخشی از سیاست اقلیمی و اجتماعی دولت معرفی کرده است.

به‌طور کلی، پروژه‌های کلیدی قطر تا سپتامبر ۲۰۲۵ نه‌تنها زیرساخت‌های حیاتی کشور را ارتقا داده‌اند، بلکه به‌عنوان اهرم‌های ژئوپلیتیک، آینده جایگاه این کشور را در منطقه و جهان تضمین می‌کنند. قطر با توسل به این پروژه‌ها، از یک صادرکننده سنتی گاز به یک هاب بین‌المللی چندبعدی در حوزه انرژی، حمل‌ونقل و توسعه پایدار تبدیل شده است.

گذار از نقش «سلطان گاز»

قطر به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع‌شده (Liquefied Natural Gas – LNG) در جهان، ستون اصلی قدرت اقتصادی و ژئوپلیتیکی خود را بر انرژی استوار کرده است. با این حال، سیاست کلان کشور تنها محدود به افزایش ظرفیت LNG نیست؛ بلکه شامل سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و امنیت منابع حیاتی مانند آب نیز می‌شود. پروژه‌های کلیدی این بخش، تصویری از ترکیب سنت و نوآوری را نشان می‌دهند: توسعه ظرفیت LNG در میدان شمال، ساخت نیروگاه خورشیدی عظیم و ایجاد ابرمخازن آب.

1. توسعه میدان شمال (North Field Expansion – NFE/NFS)

به گزارش رسمی شرکت قطر انرژی (QatarEnergy)، پروژه توسعه میدان شمال شامل دو بخشNFE  (North Field East) و  NFS(North Field South) است که ظرفیت تولید LNG قطر را از ۷۷ میلیون تن در سال به ۱۲۶ میلیون تن در سال تا تکمیل فاز دوم افزایش می‌دهد. همچنین، طبق گزارش خبرگزاری رویترز در مه ۲۰۲۵، آغاز تولید در فاز NFE از سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است.

این پروژه از نظر اقتصادی یک تحول بنیادین محسوب می‌شود. افزایش ظرفیت صادرات LNG قطر را در جایگاه نخست بازار جهانی تثبیت می‌کند و درآمدهای سرشاری را برای دولت به همراه خواهد داشت. در زمینه ژئوپلیتیک، رشد ظرفیت LNG به قطر امکان می‌دهد نقش محوری در امنیت انرژی اروپا ایفا کند؛ به‌ویژه پس از بحران انرژی ناشی از کاهش صادرات گاز روسیه. قطر با قراردادهای بلندمدت با مشتریانی در آسیا (چین، کره جنوبی، ژاپن) و اروپا، قدرت چانه‌زنی خود را افزایش داده است. از منظر زیست‌محیطی، هرچند LNG سوخت فسیلی است، اما نسبت به زغال‌سنگ و نفت آلایندگی کمتری دارد و به‌عنوان «سوخت گذار» در مسیر جهانی به‌سوی انرژی‌های پاک تبیین است.

2. نیروگاه خورشیدی الخرسعه (Al-Kharsaah Solar Power Plant)

قطر در کنار گاز طبیعی، نخستین پروژه خورشیدی مقیاس بزرگ خود را با ظرفیت ۸۰۰ مگاوات در الخرسعه راه‌اندازی کرده است. به گزارش شرکت کهرما (Kahramaa) و همچنین شرکای بین‌المللی از جمله TotalEnergies، این نیروگاه در دو فاز ۴۰۰ مگاواتی تکمیل شده و اکنون با ظرفیت کامل در مدار بهره‌برداری قرار دارد.

از منظر اقتصادی، نیروگاه خورشیدی بخشی از نیاز برق داخلی قطر را تامین کرده و در نتیجه امکان صادرات بیشتر LNG را فراهم می‌کند. این امر نه‌تنها درآمدهای ارزی را افزایش می‌دهد، بلکه تنوع‌بخشی به سبد انرژی قطر را نیز محقق می‌سازد. از نظر زیست‌محیطی، این پروژه نخستین گام جدی قطر برای کاهش ردپای کربن و هم‌سویی با توافق‌نامه پاریس است. در سطح ژئوپلیتیک، ورود قطر به عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر، رقابت جدیدی با همسایگان منطقه‌ای مانند عربستان (پروژه‌های خورشیدی نئوم) و امارات (مزارع خورشیدی در ابوظبی و دبی) ایجاد کرده است. این حرکت نشان می‌دهد که قطر نمی‌خواهد صرفاً به‌عنوان «پادشاه گاز» شناخته شود، بلکه قصد دارد در حوزه انرژی پایدار نیز نقش منطقه‌ای ایفا کند.

3. ابرمخازن راهبردی آب (Mega Water Reservoirs Project)

یکی دیگر از پروژه‌های کلیدی قطر، ایجاد ابرمخازن آب در چارچوب طرح راهبردی «کهرما» است. ظرفیت ذخیره‌سازی این بازیگر با بهره‌برداری از این پروژه به بیش از ۲,۴۱۷ میلیون گالن رسیده و هدف‌گذاری برای توسعه تا ۴ هزار میلیون گالن در دست اجرا است.

از منظر اقتصادی، این پروژه پایداری تامین آب برای صنایع و خانوارها را تضمین می‌کند و از فشار بر هزینه‌های واردات آب یا فناوری‌های پرهزینه شیرین‌سازی می‌کاهد. از نظر اجتماعی، وجود ذخایر راهبردی آب باعث ارتقای امنیت غذایی و رفاه عمومی شهروندان می‌شود. از منظر ژئوپلیتیک، در منطقه‌ای خشک و کم‌آب، داشتن چنین ذخایری به قطر قدرتی مضاعف در مدیریت بحران‌های احتمالی (مانند محاصره اقتصادی یا قطع واردات) می‌دهد.

در نهایت باید گفت، پروژه‌های NFE/NFS، نیروگاه خورشیدی الخرسعه و ابرمخازن آب، سه ستون استراتژیک قطر در بخش انرژی و منابع هستند. این ترکیب هوشمندانه نشان می‌دهد که قطر ضمن حفظ برتری جهانی در LNG، مسیر خود را به‌سوی انرژی‌های پاک و امنیت منابع حیاتی نیز باز کرده است. به‌این‌ترتیب، قطر نه‌تنها در اقتصاد انرژی جهانی نقش‌آفرین باقی می‌ماند، بلکه در مسیر پایداری و تاب‌آوری داخلی نیز گام‌های بلندی برداشته است.

تحولات زیرساختی قطر را نمی‌توان جدا از بستر منطقه‌ای و جهانی تحلیل کرد. کشورهای حوزه خلیج فارس و صادرکنندگان بزرگ LNG در جهان، هر یک راهبردهای متفاوتی برای توسعه زیرساخت و انرژی دنبال می‌کنند و مقایسه آن‌ها تصویر روشن‌تری از جایگاه قطر به دست می‌دهد.

جایگاه قطر در سایه برادران بزرگ‌تر و عرصه جهانی

1. به گزارش «موانی دبی» بندر جبل‌علی همچنان بزرگ‌ترین بندر خاورمیانه است و ظرفیت عملیاتی آن از بندر حمد بیشتر است. با این حال، توسعه بندر حمد باعث شده قطر به استقلال تجاری دست یابد و وابستگی‌اش به بنادر امارات کم‌تر شود. این امر به‌ویژه پس از بحران ۲۰۱۷ نشان داد که قطر توانسته با سرمایه‌گذاری داخلی، فشارهای ژئوپلیتیکی را مدیریت کند.

در عربستان سعودی، پروژه‌های عظیمی همچون شهر نئوم و توسعه بندر جده اسلامی در حال اجرا هستند. با وجود این، عربستان هنوز در زمینه حمل‌ونقل عمومی شهری به سطح قطر نرسیده؛ متروی ریاض در دست بهره‌برداری است، اما گستردگی و کارایی آن با متروی دوحه قابل مقایسه نیست.

در عمان نیز بندر دقم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های بندری معرفی می‌شود. این بندر موقعیت جغرافیایی راهبردی دارد و می‌تواند در آینده به رقیبی برای بندر حمد بدل شود، اما فعلا از نظر ظرفیت کانتینری و شبکه لجستیک از قطر عقب‌تر است.

2. در عرصه جهانی، قطر رقبای سرسختی در بازار LNG دارد. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، ایالات متحده آمریکا با پروژه‌های عظیم LNG در تگزاس و لوئیزیانا توانسته به بزرگ‌ترین صادرکننده جهان بدل شود. همچنین استرالیا با میادین عظیم گازی در شمال غربی کشور، همچنان جایگاهی مهم در تامین LNG آسیا دارد. با این حال، مزیت اصلی قطر در هزینه تولید پایین‌تر و موقعیت جغرافیایی ممتاز آن است؛ قطر در قلب خلیج فارس قرار دارد و دسترسی مستقیم به بازارهای آسیایی و اروپایی دارد، در حالی که آمریکا فاصله بیشتری تا بازار آسیا دارد.

در نهایت باید گفت مقایسه‌ها نشان می‌دهد که قطر در سطح منطقه‌ای توانسته با پروژه‌هایی مانند بندر حمد، فرودگاه بین‌المللی حمد و متروی دوحه، فاصله خود را با امارات و عربستان کاهش دهد و در برخی حوزه‌ها حتی پیشی بگیرد. در سطح جهانی نیز، توسعه میدان شمال (NFE/NFS) و قراردادهای بلندمدت صادرات LNG قطر را در میان سه بازیگر اصلی بازار جهانی انرژی (در کنار آمریکا و استرالیا) قرار داده است. در نتیجه، دوحه توانسته ترکیبی از زیرساخت‌های مدرن، انرژی فسیلی پیشرفته و گام‌های اولیه در انرژی تجدیدپذیر را به کار گیرد تا هم در منطقه و هم در سطح جهانی جایگاهی ممتاز داشته باشد.