فرزاد فخری‌زاده 
مطالعه هوشمند زیاد یا هوشمند؟ تا امروز اشتباه می‌خواندیم!
شاید شما هم از آن دست آدم‌هایی باشید که روزی هشت ساعت برای درس خواندن اختصاص می‌دهید، اما در روز امتحان متوجه می‌شوید که هیچ‌کدام از مطالبی که خوانده‌اید در حافظه‌تان باقی نمانده است. شاید زبان انگلیسی می‌خوانید و برای این کار وقت زیادی صرف می‌کنید. اما وقتی یک لغت را می‌بینید، مطمئن هستید که
شاید شما هم از آن دست آدم‌هایی باشید که روزی هشت ساعت برای درس خواندن اختصاص می‌دهید، اما در روز امتحان متوجه می‌شوید که هیچ‌کدام از مطالبی که خوانده‌اید در حافظه‌تان باقی نمانده است. شاید زبان انگلیسی می‌خوانید و برای این کار وقت زیادی صرف می‌کنید. اما وقتی یک لغت را می‌بینید، مطمئن هستید که معنای آن را می‌دانید، اما نمی‌توانید معنی کلمه را به یاد بیاورید. این مشکل در هر جایی می‌تواند رخ بدهد. فراموش کردن اسامی، تاریخ‌ها و جزئیات کتابی که خوانده‌ایم و فراموش کرده‌ایم. راه‌حل این مشکل بیشتر و سخت‌تر درس خواندن نیست. اتفاقا بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که افزایش زمان مطالعه می‌تواند از کیفیت مطالعه بکاهد. اگر در به خاطر آوردن چیزهایی که خوانده‌اید مشکل دارید، باید روش مطالعه خود را تغییر دهید. روش مطالعه هوشمند (smart study) روشی است جایگزین بجای مطالعه زیاد.
اول: نیم ساعت یا شش ساعت مطالعه. فرقی نمی‌کند!
وقتی مطالعه را شروع می‌کنیم، اولین بخش‌ها ساده و قابل‌فهم به نظر می‌رسند. اما بعد از گذشت نیم‌ساعت همه‌چیز گنگ و مبهم می‌شود. یک ساعت می‌گذرد. داریم درس می‌خوانیم. کلمات جلوی چشممان هستند اما مفاهیم نه. بعد از ساعت دوم چشم ما فقط کلمه‌ها را می‌بیند، بدون آن که چیزی دستگیرمان شود. اگر این روند برای شش یا هشت ساعت ادامه پیدا کند، عملا فقط نیم ساعت اول مطالعه مفید بوده است. ممکن است سردرد بگیریم یا بگوییم از ریاضی متنفریم. این ابراز تنفر واکنش طبیعی مغز ما است به شش ساعت شکنجه نشستن پشت یک میز ناراحت.
تنفر از علم ریاضیات، واکنش طبیعی مغز ما است به شش ساعت شکنجه نشستن پشت یک میز ناراحت.
برای حل این مشکل راه‌حل ساده‌ای وجود دارد. نیم ساعت درس بخوانید. از پشت میز بلند شوید. راه بروید. چیزی بخورید. کار دیگری کنید. بعد دوباره به ادامه مطالعه بپردازید. زمان لازم برای رسیدن به حداکثر بهره‌وری می‌تواند 5 تا 10 دقیقه باشد. اگر شش ساعت از الگوی نیم ساعت- ده دقیقه پیروی کنید، چهارونیم ساعت درس خوانده‌اید. یعنی 9 برابر موثرتر از روش قبلی. در روش معمول اگر روند مطالعه را به همین شکل ادامه بدهیم، هر روز زمان موثر کاهش پیدا می‌کند. رفته‌رفته این عدد به صفر می‌رسد: به‌طور کامل از درس خواندن متنفر می‌شویم.
دوم: آشیانه امن مطالعه
معمولا کجا درس می‌خوانید؟ شاید اول پشت میز می‌نشینید، کاغذها را منظم در مقابل خود می‌گذارید و چند رنگ خودکار آماده می‌کنید. کم‌کم یادداشت‌برداری‌های شما شلخته می‌شود. بعد به روی تخت می‌روید. از آشپزخانه سر در می‌آورید. شاید حتی به حیاط یا پارک بروید. ممکن است فکر کنید تغییر مداوم محل مطالعه می‌تواند خستگی شما را از بین ببرد و با ایجاد تنوع درس خواندن راحت‌تر شود. اما این تصور درست نیست.
داشتن یک میز تمیز و مرتب می‌تواند به بهبود کیفیت مطالعه کمک کند.
در روش مطالعه هوشمند جایگزینی برای این روش پیشنهاد می‌شود. لازم است خود را برای مطالعه شرطی کنید. پشت میز بشنید و یک چراغ مطالعه مخصوص روشن کنید. می‌توانید از یک موسیقی یا عطر خاص هم استفاده کنید. وقتی نیم ساعت اول مطالعه تمام شد، چراغ مطالعه را خاموش کنید و از پشت میز بلند شوید. بعد از مدتی بازگشت به پشت میز مغز شما را به‌صورت خودکار آماده مطالعه می‌کند.
سوم: یادداشت‌برداری و تکرار
بیایید یک‌چیز را با هم امتحان کنیم. الان به شما می‌گویم کلمه innocuous به معنای «بی‌ضرر» است. هرچندبار که دوست دارید این کلمه را تکرار کنید. فردا سعی کنید به یاد بیاورید که معادل بی‌ضرر چه بود و چطور نوشته می‌شد؟ محال است آن را به یاد بیاورید. به‌خصوص اگر همراه این کلمه، 20 کلمه جدید دیگر هم به شما یاد بدهم. اما این بار از روشی متفاوت استفاده کنید. این کلمه را بر روی کاغذ بنویسید. اول سه ساعت بعد دوباره واژه را بخوانید. پس‌ازآن 9 ساعت، 12 ساعت، یک روز، دو روز و یک هفته بعد دوباره کلمه را برای خودتان تکرار کنید. فقط با 7 بار تکرار کلمه در ذهن شما نقش می‌بندد. تا همیشه.
این یکی از خواص ذاتی مغز ما است. مطالب بی‌اهمیت به پس ذهن می‌روند و تنها چیزهایی در یاد می‌مانند که مدام به آن‌ها نیاز داشته باشیم. مثلا شاید برای شما هم پیش آمده باشد که سر کلاس یا در هنگام خواندن یک کتاب همه‌چیز به‌طور کامل متوجه می‌شوید. اما شب امتحان وقتی دوباره به یادداشت‌هایتان مراجعه می‌کنید، مطلب گنگ و مبهم است. اگر بعد از کلاس چند بار یادداشت‌های خود را خوانده بودید، الان فقط به یک مرور احتیاج داشتید. اگر قصد ندارید بعد از کلاس جزوه خود را مرور کنید، به خودتان زحمت یادداشت‌برداری ندهید. این جزوه‌ها اگر تا ایام امتحانات باز نشوند، ارزش خود را از دست می‌دهند.
چهارم: اول نقشه‌برداری کنید، بعد مطالعه
اگر کنار خیابان بایستید و ماشین‌ها را نگاه کنید، حرکت آن‌ها منظم به نظر می‌رسد. اما همین‌که تصمیم می‌گیرید از خیابان عبور کنید انگار همه‌چیز به هم می‌ریزد. گویی سرعت ماشین‌ها بیشتر و حرکتشان نامنظم‌تر می‌شود. همین اتفاق در مورد درس خواندن هم رخ می‌دهد. الان که به ریاضی دبیرستان فکر می‌کنم، همه‌چیز ساده و ابتدایی بود. اما اگر مطالعه ریاضی را شروع کنیم، این نظم می‌شکند و درس به‌یک‌باره سخت می‌شود.
همین‌که تصمیم می‌گیرید از خیابان عبور کنید انگار همه‌چیز به هم می‌ریزد. گویی سرعت ماشین‌ها بیشتر و حرکتشان نامنظم‌تر می‌شود. همین اتفاق در مورد درس خواندن هم رخ می‌دهد.
در مطالعه هوشمند قبل از آن که مطالعه را شروع کنید، کتاب را ورق می‌زنید. کتاب درسی رمان نیست که از افشای آخر داستان بترسید. با خیال راحت ابتدا، میانه و پایان کار را بررسی کنید. عکس‌ها را تماشا کنید. از خود بپرسید که چرا در کتابی با موضوع سرمایه‌گذاری، عکس اسب یا سیب قرار گرفته است؟ این جدول‌ها و نمودارها نشان‌دهنده چه چیزی هستند؟ این عنوان در مورد چیست؟ فصل صورت‌های مالی در مورد چه چیزی بحث می‌کند؟ این سوال‌ها مطالعه شما را هدفمند می‌کند. در هنگام مطالعه، مغز شما به دنبال ناخودآگاه به دنبال جواب این سوال‌ها می‌گردد. به‌این‌ترتیب درس خواندن شبیه راه رفتن در تونلی تاریک و طولانی نخواهد بود. حس کنجکاوی انگیزه‌ای مناسب برای پیش بردن مطالعه است. وقتی مطالعه تمام شد یک‌بار دیگر کتاب را ورق بزنید. آیا جواب سوال‌های خود را گرفته‌اید؟
حفظ کردن یک عدد 18 رقمی
از روی این عدد بخوانید و بعد نگاهتان را از روی مقاله بردارید: 244884453423456321. آیا عدد را به یاد می‌آورید؟ اگر عدد را حفظ شده‌اید شاید به بهترین حافظه جهان مجهز هستید. حالا عدد را به سه بخش تقسیم می‌کنیم. بخش اول 244884. اول 2 می‌آید. دو برابر آن می‌شود 4. دو برابر 24 می‌شود 48. عکس 48 می‌شود 84.
بخش دوم: یازده عدد کمتر از 45 می‌شود 34، 11 واحد کمتر می‌شود 23.
بخش سوم: 4، 5، 6 سه عدد پشت هم هستند و 3، 2، 1 هم سه عدد پشت هم.
حالا قول می‌دهم به عدد نگاه نکنم و آن را بار دیگر بنویسم. 244884453423456321. درست است! باور کنید تقلب نکردم. تنها از الگوی داستانی تولید این عدد پیروی کردم. با این روش می‌شود اعدادی بزرگ‌تر از این را هم به خاطر سپرد. امتحان کنید. کار می‌کند!
ششم: مفاهیم پایدارتر از اعداد و اسامی
همان‌طور که در مثال عدد 18 رقمی دیدیم، داستان اعداد راحت‌تر از خود عدد در ذهن می‌ماند. برخی از این تکنیک برای به‌یاد سپردن اسامی استفاده می‌کنند. مثلا دوستی داشتم که برای حفظ کردن اسامی علمی گیاهان از این روش استفاده می‌کرد. گیاهی وجود دارد به نام «عروسک پشت‌پرده» با نام علمی فیسالیس. در ذهن او نام این عروسک آلیس بود که اتفاقا فیس و افاده زیادی هم داشت. برای همین به او فیس‌آلیس می‌گفتند. روش بانمکی است. اما باید توجه کنید که این روش درنهایت به دانایی ختم نخواهد شد.
یادگرفتن تاریخ بدون درک عمیق داستان آن ممکن نیست. همین قاعده در مورد ریاضی هم صدق می‌کند!
توصیه بهتر آن است که در ابتدا اسامی و اعداد را کنار بگذارید. سعی کنید مفهوم پنهان در ماجرا را درک کنید. مثلا اگر قرار است در مورد سواپ بهره متغیر و ثابت مطالعه کنید، ابتدا سعی کنید اصل داستان سواپ را بفهمید. شاید مطالعه تاریخ آن، دیدن چند ویدیو در یوتیوب یا خواندن اخبار مربوط بتواند به شما کمک کند. در مسیر کشف یک مفهوم، اسامی به‌آرامی در ناخودآگاه شما نقش می‌بندد. لازم نیست حفظ کنید که ETF مخفف exchange tradable fund است. اگر مفهوم ETF را فهمیده باشید، حتما می‌دانید که داریم در مورد صندوق قابل معامله در بورس حرف می‌زنیم.
این روش در مورد هر چیزی کار می‌کند. در حال حاضر می‌توانم نام شاهان هخامنشی را به ترتیب بگویم. اما من هرگز برای به‌خاطر سپردن این اسامی تلاشی نکرده‌ام. تنها داستان این امپراتوری در ذهن من نقش بسته است. اما در مورد اشکانیان، چون داستانشان برایم چندان روشن نیست، به غیر از مهرداد، فرهاد، تیرداد و اردوان نامی را به خاطر نمی‌آورم. همچنین نمی‌دانم کدام یک از این شاهان بعد از دیگری بود، چه کرد و چه بر سرش آمد.
هفتم: به‌اندازه بخوابید، به‌اندازه بخورید
معمولا شب‌های قبل از امتحان به بی‌خوابی می‌گذرد. ترجیح می‌دهیم بیدار بمانیم و درس را تمام کنیم، تا وقت خود را با خواب تلف کنیم. حقیقت آن است که خواب نقش مهمی در یادگیری دارد. وقتی می‌خوابیم مطالب خوانده‌شده در ذهن ما مرتب می‌شوند. در غیر این صورت وقتی به جلسه امتحان می‌رویم، همه‌چیز را می‌دانیم. جواب سوالات در ذهن ما وجود دارد. اما شبیه به یک طلسم، نمی‌توانیم آن‌ها را بیان کنیم. تردید نداریم که جواب این سوال را خوانده‌ایم، اما جواب در پس ذهن ما قفل شده است. مشکل از شما نیست. این اتفاق، اثر طبیعی بی‌خوابی است.
یک اشتباه دیگر در ایام امتحان، خوردن بیش‌ازاندازه است. گویی یک ظرف میوه، کمی آجیل و شیرینی از ملزومات درس خواندن هستند. استدلال هم این است که با تقویت بدن می‌شود بازدهی مغز را بالا برد. اما حقیقت آن است که پرخوری می‌تواند عملکرد مغز را به شکل چشمگیری کاهش دهد. به‌خصوص که معده کاملا پر بخش زیادی از انرژی شما را می‌گیرد تا غذا را هضم کند. اما شکم خالی هم برای مطالعه خوب نیست. بهتر است در زمان مطالعه غذایی سبک و سالم خورده شود تا نه سیری شما را به سمت رختخواب فرابخواند و نه گرسنگی مدام حواستان را پرت کند.
نظرات