اقتصاد ایتالیا، با فراری در ونیز

ایتالیا کشوری است که با آثار تاریخی، شهر روی آب و موسولینی در دنیا شهرت دارد. این کشور دو کشور کوچک دیگر را در دل خود جای داده است و یک تکه از خاک آن نیز در کشور سوییس قرار دارد. واتیکان و سان مارینو دو کشور کوچک درون ایتالیا هستند. کامپیونه دیتالیا نیز که جزوی از خاک ایتالیا است و در سوییس قرار دارد.

ایتالیا کشوری است که رهبری دیکتاتور را به خود دیده، چالش‌هایی را پشت سر گذاشته و با مشکلات اقتصادی و سیاسی دست‌وپنجه نرم کرده است. در حال حاضر نیز این کشور در وضعیت اقتصادی مناسب و مطلوبی نسبت به همتایان خود نیست و مشکلاتی دارد. در این مقاله قصد داریم با نگاهی اجمالی اقتصاد ایتالیا و وضعیت آن را در دنیا بررسی کنیم.

ایتالیا بین دو جنگ

در زمان جنگ جهانی اول، ایتالیا در کنار فرانسه، انگلیس و ایالات‌متحده وارد جنگ شد. با اینکه ایتالیا از این جنگ با گردنی افراشته بیرون آمد و برنده میدان بود؛ اما از نظر اقتصادی تحت‌فشار قرار گرفت. پس از جنگ آن‌قدر اقتصاد ایتالیا آشفته شد که دولت توان هدایت آن را از دست داد.

تشکیلات سیاسی که در آن زمان در ایتالیا شکل گرفتند، تاثیر عمیقی در تاریخ این کشور داشتند. برخی از این تشکیلات سیاسی عبارت بودند از حزب ملت که بعدها به حزب دموکرات مسیحی تغییر پیدا کرد، حزب سوسیالیست، حزب کمونیست و طبقات مبارز که توسط موسولینی شکل گرفت.

در سال 1925 فعالیت تمامی احزاب در ایتالیا ممنوع شد و این سرآغاز دوره فاشیست در این کشور بود. به‌تبع در این دوره آزادی‌های سیاسی در لباس ملی‌گرایی محدود و محدودتر شد. در این سال‌ها اقداماتی در راستای توسعه بخش کشاورزی و صنعت صورت گرفت. موسولینی سعی کرد سیاست‌های توسعه‌طلبانه خود را با اتحاد با آلمان تثبیت و گسترش دهد اما سرانجام این تلاش، شکستی مفتضحانه بود.

پایان تاریک فاشیست

موسولینی در فاصله دو جنگ جهانی توانست حزب ملی فاشیست را تشکیل دهد. این حزب با رویای ساختن آرمان‌شهری برای مردم و وعده احیا عظمت روم باستان برای ایتالیا، توانست هواداران زیادی پیدا کند.

موسولینی به‌محض اینکه به قدرت رسید، شروع به اقداماتی دیکتاتورانه و قهری کرد. به‌طور مثال مطبوعات را سانسور، اتحادیه کارگری را منحل و مخالفین را سرکوب کرد.

بعدازاینکه شاه ایتالیا، موسولینی را از قدرت عزل کرد، هیتلر با نیروی هوایی توانست او را فراری دهد اما انتهای داستان موسولینی مانند اقداماتش تاریک بود و در نهایت جسد موسولینی در میلان به قلاب‌هایی از سقف ایستگاه پمپ‌بنزین آویخته شد.

وضعیت صنعت در اقتصاد ایتالیا

ایتالیا بعد از پایان جنگ جهانی دوم، تمام تلاش خود را کرد تا دوباره بتواند با کشورهای دیگر به‌ویژه غرب ارتباط برقرار کند. به این منظور به اتحاد آتلانتیک ملحق شد.

از سوی دیگر اقتصاد این کشور نیز پس از جنگ تغییر کرد. خدمات بانکی توسعه یافتند، خدمات بیمه ارتقا پیدا کردند و تجارت رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت.

صنعت در ایتالیا به‌طور تقریبی یک‌سوم تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و 30 درصد از جمعیت در این بخش فعال هستند. صنایع مهم ایتالیا شامل وسایل نقلیه موتوری، صنعت مد، منسوجات و چرم، مواد شیمیایی و پلاستیکی، ادوات جنگ و سرامیک هستند.

برند‌های خودروهای ایتالیایی از محبوبیت بسیاری در جهان برخوردارند.

مراکز مهم اقتصادی ایتالیا در استان‌های امیلیا، رومنیا، ونتو، پی مونته، لومباردیا قرار دارند. شمال و شمال شرق ایتالیا از نظر صنعتی فعال‌تر از بخش‌های دیگر این کشور است.

ایتالیا یکی از کشورهایی است که در تولید و طراحی خودرو و موتورسیکلت پیشرفت‌های جالب‌توجهی داشته است و با گروه فیات-کرایسلر (Fiat Chrysler Automobiles) در دنیا مطرح است. از مهم‌ترین محصولات فیات، می‌توان به مارک‌های لامبورگینی، فراری، مازراتی، ایوکو و آلفا رومئو اشاره کرد.

موتورسیکلت‌های دوکاتی، آپریلیا، پیاجو، ایتال جت، گارللی که این کشور تولید می‌کند، در دنیا بسیار پرطرفدار هستند. صنعت مد ایتالیا درخشش‌های بسیاری داشته است و تولیدات لوکس شرکت‌های چون گوچی، بنتون، آرمانی، D&G و پرادا محبوب دل بسیاری از سلبریتی‌ها و اشخاص معروف دنیا هستند.

بخش خدمات در اقتصاد ایتالیا

بخش خدمات نیز در اقتصاد ایتالیا نقش مهمی دارد و بر اساس آمار نزدیک به سه‌چهارم تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد و 60 درصد از جمعیت ایتالیا را در خود جای داده است.

شرکت‌های کوچک در اقتصاد این کشور نقش پررنگی دارند. با اینکه ایتالیا در دنیا به تولید محصولات با کیفیت شناخته‌شده است اما برای تولیدات بخش صنعت، منسوجات و مبلمان وابسته به واردات است.

همان‌طور که پیش‌تر نیز گفتیم، از مهم‌ترین صنایع ایتالیا فلزکاری، ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، وسایل نقلیه، مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، منسوجات، هواپیماسازی، پتروشیمی، تجهیزات الکتریکی، اتمی و جنگ‌افزار است.

گندم، جو، سیب‌زمینی، چغندرقند، سیب، ذرت، برنج، انگور، ماهی، گاو و خوک از مهم‌ترین محصولات بخش کشاورزی و دام‌پروری این کشور به‌حساب می‌آیند.

صنعت توریسم در اقتصاد ایتالیا

قرار داشتن ایتالیا در مرکز دریای مدیترانه و غنای تاریخی، این کشور را برای گردشگران به یکی از مقاصد جذاب تبدیل کرده است. بر اساس گزارش یونسکو بیش از نیمی از میراث فرهنگی جهان در کشور ایتالیا قرار دارد. این در حالی است که این کشور تنها 0.25 درصد از کل خشکی‌های زمین را به خود اختصاص داده است.

رم، فلورانس، ونیز و بسیاری از شهرهای دیگر این کشور از جمله مقاصد هنری مردم سرتاسر جهان هستند. دسرها و غذاهای ایتالیایی و غنا و تنوع رسوم و لهجه‌ها، ایتالیا را به کشوری دل‌نشین در چشم گردشگران تبدیل کرده است.

از سوی دیگر این کشور با تمرکز بر روی صنعت توریسم و سرمایه‌های نمادین ، خود را به یکی از اصلی‌ترین قطب‌های توریسم بین‌المللی تبدیل کرده است.

ایتالیا با داشتن نیمی از میراث فرهنگی جهان، یکی از پرطرفدارترین مقاصد گردشگری در جهان است.

یکی دیگر از دلایل رشد صنعت توریسم در این کشور نزدیکی ایتالیا به کشورهای صنعتیِ مرکز و شمال غرب اروپا است که ارتباطی سریع، اقتصادی و در سطح عالی را با دیگر قاره‌ها امکان‌پذیر کرده است.

هر سال به‌طور میانگین بیست میلیون گردشگر خارجی از ایتالیا بازدید می‌کنند. این در حالی است که جمعیت کشور ایتالیا در سال 2017 برابر با شصت میلیون نفر اعلام‌ شده است.

نقش بنگاه‌های کوچک در اقتصاد ایتالیا

همان‌طور که پیش‌تر هم بیان کردیم، بسیاری از شرکت‌های ایتالیایی کوچک‌مقیاس هستند. این شرکت‌ها اغلب به‌وسیله خانواده‌ها اداره می‌شوند.

به‌طور مثال شرکتی به نام کالز بی سی از مهم‌ترین کارخانه‌های تولید جوراب و جوراب‌شلواری زنانه است که در سال 1959 توسط دو برادر تاسیس شد و امروز نیز پسر یکی از آن دو برادر، این شرکت را اداره می‌کند.

شرکت‌هایی مانند کالز بی سی در ایتالیا بسیار زیاد هستند اما بحران‌های اقتصادی اروپا در سال 2011 و 2012 بسیاری از این بنگاه‌های کوچک را تحت‌فشار قرار داد و شرکت‌های زیادی ورشکسته یا مجبور شدند تولیدات خود را به شرق اروپا مخصوصا صربستان منتقل کنند. علت این انتقال ارزان بودن نیروی کار و برق در صربستان بود.

بحران‌های سال‌های اخیر

ایتالیا نیز مانند سایر کشورها در سال‌های اخیر درگیر بحران مالی بود. امروزه با اینکه این بحران را پشت سر گذاشته، همچنان اقتصادش به وضعیت ایده‌آل نرسیده است.

بسیاری از فعالان اقتصادی معتقد هستند که وجود قوانین و مقررات بی‌مورد و دست و پاگیر برایشان مشکل‌ساز است و باید به‌جای تمرکز بر روی این قوانین بی‌مورد، شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در عرصه اقتصادی بر روی تولید و توسعه تمرکز کنند.

کنفدراسیون عمومی صنعت ایتالیا معتقد است با اینکه در حال حاضر وضعیت بازار اعتبارات کساد است اما این کشور همچنان دومین قدرت صنعتی بزرگ اروپا و هفتمین اقتصاد بزرگ جهان است و دارای پتانسیل‌های زیادی هست و در مسیر بهبود وضعیت به‌پیش می‌رود.

اقتصاد ایتالیا در آیینه آمار

همان‌طور که در نمودار زیر مشاهده می‌کنید تا ژوئن 2018 نرخ رشد اقتصاد ایتالیا رو به کاهش گذاشته و به 0.2 درصد کاهش پیدا کرده است. نمودار زیر تغییرات نرخ رشد اقتصاد ایتالیا را از ژوئن 2015 تا ژوئن 2018 نشان می‌دهد و همان‌طور که مشهود است از ژانویه 2017 اقتصاد این ایتالیا با کاهش رشد روبه‌رو بوده است. علت افزایش نرخ رشد در سال 2016 افزایش تقاضای داخلی در این کشور بوده است.

منبع داده‌ها: موسسه ملی آمار ایتالیا

بیکاری: دغدغه دولت ایتالیا

نرخ بیکاری همواره یکی از دغدغه‌‎های دولت ایتالیا بوده است. این نرخ تا ژوئیه 2018 به رقم 10.4 درصد رسیده است که روند رو به کاهشی را طی کرده است؛ اما همچنان برای یک اقتصاد توسعه‌یافته و رو به رشد رقم بالایی است. در نمودار زیر تغییرات نرخ بیکاری این کشور را می‌توانید مشاهده کنید.

منبع داده‌ها: موسسه ملی آمار ایتالیا

نرخ بیکاری در سال 2014 برابر با 13.2 درصد بود که بالاترین میزان از سال 2004 میلادی به‌حساب می‌آمد. این در حالی بود که نرخ بیکاری در بین جوانان 15 تا 24 سال به 43.3 درصد این جمعیت رسیده بود. سیاست‌های دولت این کشور در راستای ایجاد شغل به‌طور نسبی موفق بوده است. تغییرات نرخ تورم و نرخ بهره نیز به شکل زیر بوده است.

منبع داده‌ها: موسسه ملی آمار ایتالیا منبع داده‌ها: موسسه ملی آمار ایتالیا

افزایش نابرابری و فقر گریبان‌گیر اقتصاد ایتالیا

یکی از مشکلات این سال‌های اقتصاد ایتالیا افزایش فقر است. در طول 35 سال گذشته نابرابری توزیع درآمد در ایتالیا نسبت به کشورهای دیگر عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی افزایش داشته است.

بین سال‌های 2008 تا 2014 متوسط درآمد در اقتصاد ایتالیا 11 درصد کاهش پیدا کرده است و کسانی که درآمدشان پایین‌تر از میانگین بوده است، وضعیت بدتری را تجربه کرده و نزدیک به 24 درصد درآمدشان کاهش پیدا کرده است.

در این سال‌ها از بین بردن نابرابری اجتماعی، بیکاری و فقر از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌های ایتالیا بود. بر اساس آمار حدود پنج میلیون ایتالیایی فقیر هستند و تعدادشان نیز در حال افزایش است. از بین این افراد حدود یک‌میلیون و هشت‌صد هزار نفر در فقر مطلق به سر می‌برند.

تعداد کسانی که در فقر مطلق به سر می‌برند از 4 درصد در سال 2008 به 6.9 درصد در سال 2017 رسیده است. طبق گزارش‌ها و آمارهای منتشر شده، اقتصاد ایتالیا همچنان در سراشیبی قرار دارد.

آژانس رتبه‌سنجی فیچ (Fitch Ratings Inc) اعلام کرده که دورنمای وضعیت اقتصاد ایتالیا از حالت ثابت به منفی تغییر کرده است. صادرات ایتالیا از ماه‌های آوریل تا ژوئن 2018 کاهش دو دهم درصدی داشته است که این رقم برای اقتصادی وابسته به صادرات مشکل به‌حساب می‌آید.

پتانسیل اقتصاد ایتالیا

همان‌طور که پیش‌تر نیز به آن پرداختیم صنعت گردشگری در اقتصاد ایتالیا بسیار تاثیرگذار است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی ایتالیا، در سال 2017 درآمد ناشی از صنعت گردشگری نسبت به سال 2016 رشد داشته است. در سال 2017 درآمد ناشی از این بخش حدود 40 میلیارد یورو بوده است که 2.3 درصد از تولیدناخالص داخلی این کشور است.

آلمانی‌های، آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها در صدر جدول بازدیدکنندگان از ایتالیا هستند. در نتیجه یکی از پتانسیل‌های موجود در اقتصاد ایتالیا سرمایه نمادین و صنعت توریسم است که می‌تواند با تقویت آن در سطح بین‌المللی جایگاه بهتر و درآمد بیشتری را کسب کند.