با معرفی IOS 12 یک برنامه جدید به اسم Screen Time به آیفون اضافه شد که در آن می‌توانید طول مدت استفاده از گوشی، کاربرد آن و زمان استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف را مشاهده کنید. برنامه‌ای که در ابتدا ساده به‌نظر می‌رسد، اما نتایج آن تکان‌دهنده است. مثلا خودم هم فکر نمی‌کردم که به‌طور میانگین روزی 2 ساعت برای اینستاگرام وقت می‌گذارم.

حجم اینترنت و البته زمان تلف‌شده در این شبکه اجتماعی برایم عجیب بود. از دوستان دیگرم خواستم که همین موضوع را بررسی کنند. اینستاگرام برای آن‌ها هم اپلیکیشن شماره یک بود، نزدیک به نیمی از کاربرد گوشی را تشکیل می‌داد و سه‌برابر بیشتر از گزینه دوم (تلگرام، واتس‌اپ یا موزیک) وقتشان را گرفته بود.

دستگاهی برای دیدن اینستاگرام

اگر بگوییم تلفن هوشمند یک کامپیوتر قدرتمند است که می‌شود بر روی آن اینستاگرام هم داشت، کسی تعجب نمی‌کند. اما واقعیت برای من و دوستانم چیز دیگری بود. تلفن هوشمند برای ما به ابزاری برای استفاده از اینستاگرام تبدیل شده که می‌شود با آن کارهای دیگری هم کرد.

تصور کنید که تلفن همراه هوشمند هنوز معرفی نشده بود و فقط می‌توانستید روی کامپیوتر وارد اینستاگرام شوید. اگر می‌گفتند برای استفاده از اینستاگرام باید دستگاهی با قیمت بین 5 تا 10 میلیون تومان بخرید، به‌احتمال‌زیاد این کار را نمی‌کردید.

[imp content=”تلفن هوشمند برای ما به ابزاری برای استفاده از اینستاگرام تبدیل شده که می‌شود با آن کارهای دیگری هم کرد.”]

این اتفاق یکی از موضوعات جالب در اقتصاد رفتاری است. آیا حاضرید دستگاه A را بخرید که با آن می‌توانید از برنامه a استفاده کنید؟ بله. آیا برای استفاده از برنامه a حاضرید دستگاه A را بخرید؟ خیر. اما حقیقت تغییری نمی‌کند. شما دستگاه A را خریده‌اید و بیشترین استفاده شما برنامه a است.

بیایید فرض کنیم که نیمی از دلیل شما برای داشتن تلفن هوشمند، اینستاگرام باشد. پس موقع محاسبه هزینه‌ای که برای داشتن این اپ پرداخت می‌کنید، باید نیمی از پول تلفن همراه خود را هم محاسبه کنید. برای آیفون این رقم در آذر 1397 حدود 7 میلیون تومان است!

اشتراک ماهانه اینستاگرام

بازی فوق‌العاده لیمبو حدود 4 دلار قیمت دارد. با دلار 10 هزار تومانی می‌شود 40 هزار تومان. آیا حاضرید این بازی را بخرید و حدود دو ماه سرگرم شوید؟ بیشتر مردم از خرید اپ‌ها و بازی‌های پولی مثل GTA خودداری می‌کنند.

حالا فرض کنید می‌گفتند برای استفاده از اینستاگرام باید ماهانه 40 هزار تومان حق اشتراک پرداخت کنید. آیا قبول می‌کردید؟ اما همین حالا هم دارید این پول را می‌پردازید.

دیگران چقدر خوشبخت هستند! چرا من نمی‌توانم؟

این رقم از محاسبه مقدار حجم اینترنتی که برای دیدن و لایک کردن عکس ناهار دیگران، دیدن فیلم داشبورد ماشین دوستی که دارد یک آهنگ غمگین می‌شنود و همچنین برای به اشتراک گذاشتن عکس فنجان چایی خود پرداخت می‌کنید.

بار دیگر همان قاعده قبلی را مشاهده می‌کنیم. آیا حاضرید ماهانه a تومان بپردازید تا از اپ A استفاده کنید؟ خیر. آیا حاضرید از اپ A استفاده کنید و a تومان بپردازید؟ دقیقا دارید همین کار را می‌کنید. حسابداری ذهنی باعث می‌شود که پرداخت باتاخیر این پول آسان‌تر به‌نظر برسد.

هزینه تبلیغاتی که می‌بینید

سرویس‌های رایگان معمولا یک راه دوم برای پول‌گرفتن از شما دارند: تبلیغات. می‌توانید برای دیدن یک مسابقه فوتبال پول بپردازید، می‌توانید مسابقه را به همراه مقدار زیادی تبلیغ، رایگان تماشا کنید. «ارزش اقتصادی» تبلیغی که می‌بینید برابر است با پولی که باید در حالت عادی می‌پرداختید.

این هزینه، یک هزینه واقعی است. درست است که شما کارت نمی‌کشید و پولی نمی‌پردازید، اما دقت کنید که فروشنده، بجای پول نقد تماشای تبلیغ را از شما می‌پذیرد. مطمئن باشید شرکت‌ها غول‌آسا معنی پول را به‌خوبی می‌دانند.

پرسش اساسی اینجا است که شما این هزینه را در ازای دریافت چه چیز می‌پردازید؟ من در یوتیوب روزی 30 تبلیغ می‌بینم. در مقابل به سخنرانی‌های اقتصادی گوش می‌دهم، موسیقی کلاسیک و جز می‌شنوم، ویدیوی آموزشی می‌بینم و به تکه‌هایی از سریال‌های کمدی می‌خندم.

در اینستاگرام چه‌چیزی دریافت می‌کنم؟ امتحانش ساده است. یک قلم و کاغذ بردارید و اینستاگرام خود را باز کنید. صفحه را پایین بیاورید و از خود سوال کنید «اگر این پست را نمی‌دیدم، چیزی از دست می‌دادم؟» برای هر «بله» یک امتیاز بدهید و برای هر «نه» یک امتیاز کم کنید. بعید است که نمره نهایی یک عدد مثبت باشد.

اینستاگرام و هزینه کیفیت

یکی از هزینه‌هایی که اینستاگرام برای من داشت، از دست دادن تمرکز بود. من واتس‌اپ را باز می‌کنم، یک پیام را می‌خوانم و جواب می‌دهم و باز به کار بر می‌گردم. اما وقتی اینستاگرام را باز می‌کنیم، وسوسه‌انگیز است که چند پست پایین‌تر را هم ببینیم و… تمام! تمرکز به‌طور کامل از دست می‌رود.

نمی‌خواهم بگویم که پیام تبلیغاتی تمرکزم را از بین نمی‌برد. اما وقتی در اینستاگرام از عکس دوستم، به محصول جدید مرسدس، به سفر یکی از اقوام، به فرزندی که تازه متولدشده و به عکس یک سالاد می‌رسم، حجم زیاد اطلاعات ذهنم را به‌طور کامل به‌هم می‌ریزد.

[imp content=”وقتی اینستاگرام را باز می‌کنیم، وسوسه‌انگیز است که چند پست پایین‌تر را هم ببینیم و… تمام! تمرکز به‌طور کامل از دست می‌رود.”]

موضوع فقط کار نیست. رگبار تصاویر بر روابط شخصی و حتی زندگی مشترک شما اثر می‌گذارد. مثلا وقتی به‌واسطه دیدن عکس‌های متنوع از خوشبختی دائم، از ماشینی که دارید، از شغل، همسر و روزمره خود دل‌زده می‌شوید و فکر می‌کنید در مقایسه با شما، دیگران چه زندگی هیجان‌انگیزی دارند.

هزینه‌ای که باید بپردازید تا تمرکز ازدست‌رفته را جبران کنید هم در فاکتور شما قرار می‌گیرد. فکر می‌کنید ذهن شما هرروز چندبار توسط اینستاگرام مخدوش می‌شود؟ در بین دوستانم این عدد به‌طور میانگین شامل 100 نوتیفیکیشن در روز بود. جالب اینجا است که میانگین نوتیفیکیشن‌های پیام‌رسان‌ها (مجموع تلگرام و واتس‌اپ) نصف و تعداد مسیج‌ها یک‌دهم این مقدار بود.

اینستاگرام و هزینه فرصت

یک هزینه دیگر عضویت در اینستاگرام، هزینه فرصت است. اگر روزانه 2 ساعت در اینستاگرام نچرخم، چه کار دیگری می‌توانم انجام دهم؟ من اینستاگرام را با یک اپ کتاب‌خوان و یک برنامه برای مرور واژگان انگلیسی جایگزین کرده‌ام.

آخرین بار کی کتاب خواندید؟

با روزی یک ساعت مطالعه (حدود 20 صفحه) می‌توانید هرماه 2 کتاب 300 صفحه‌ای بخوانید. شاید بگویید اینستاگرام به ساختن هویت مجازی شما کمک می‌کند، اما سالانه 20 کتاب، هویت حقیقی شما را به‌طور کامل متحول می‌کند.

زندگی بدون اینستاگرام

در اولین هفته زندگی بدون اینستاگرام، آمار استفاده از تلفن همراه برایم تغییر کرده است. طبق آمار برنامه Screen Time، نسبت به هفته گذشته 500 نوتیفیکشن کم‌تر دریافت کرده‌ام. میانگین استفاده از گوشی 20 ساعت در هفته کم شده و نزدیک به 100 بار کم‌تر تلفنم را چک کرده‌ام.

نکته جالب این است که با توجه به پرکاربردترین برنامه‌های هفته، تلفن هوشمند برای من تبدیل به وسیله‌ای شده است که با آن (به ترتیب) پیام ردوبدل می‌کنم، کتاب می‌خوانم، زبان یاد می‌گیرم و با یوتیوب و بازی سرگرم می‌شوم.

در هفته قبل اینستاگرام با اختلاف، در صدر تمام آمارها بود. اما مهم‌ترین تغییر این است که این هفته زمان استفاده از برنامه‌ها در گوشی من اختلاف زیادی ندارند و هیچ برنامه‌ای «با اختلاف زیاد» در صدر نیست.