به گزارش تجارت نیوز، در دهه‌های اخیر، با افزایش نگرانی‌ها درباره تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا، خودروهای برقی به‌عنوان جایگزینی پاک و پایدار برای خودروهای بنزینی و دیزلی مورد توجه قرار گرفته‌اند. این خودروها با تولید صفر آلایندگی در زمان حرکت، می‌توانند نقش مهمی در کاهش گازهای گلخانه‌ای و بهبود کیفیت هوا ایفا کنند. اما گسترش استفاده از آن‌ها با موانعی مثل قیمت بالا، کمبود ایستگاه‌های شارژ و عادت مردم به خودروهای سنتی روبه‌رو است.
سیاست‌های دولتی در سراسر جهان با ابزارهایی مثل حمایت مالی، مشوق‌های مالیاتی و قوانین کاهش آلودگی هوا، تلاش می‌کنند این موانع را برطرف کرده و مسیر را برای آینده‌ای سبزتر در حمل‌ونقل هموار کنند. این گزارش به‌طور مفصل به بررسی این سیاست‌ها، تأثیر آن‌ها بر رشد بازار خودروهای برقی و تفاوت‌های منطقه‌ای می‌پردازد و نگاهی به چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو خواهد داشت.
سیاست‌های مالی و مشوق‌های مالیاتی
دولت‌ها با ارائه حمایت‌های مالی و مشوق‌های مالیاتی، سعی دارند هزینه‌های اولیه و جاری خودروهای برقی را کاهش دهند تا برای مردم جذاب‌تر شوند. این سیاست‌ها به شکل‌های مختلفی اجرا می‌شوند:
یارانه‌ها و تخفیف‌های خرید: در آمریکا، قانون کاهش تورم (IRA) که در سال‌های اخیر تصویب شد، تخفیف مالیاتی تا سقف ۷,۵۰۰ دلار برای خرید خودروهای برقی جدید ارائه می‌دهد. این تخفیف به‌طور مستقیم قیمت را پایین می‌آورد و خرید را برای خانواده‌ها آسان‌تر می‌کند. ایالت‌هایی مثل کالیفرنیا و نیویورک هم یارانه‌های اضافی دارند که گاهی تا چند هزار دلار دیگر به خریداران کمک می‌کند. در چین، دولت‌های محلی در زمان همه‌گیری کرونا یارانه‌های موقتی و تخفیف برای شارژ ارائه کردند که فروش را بالا نگه داشت.
معافیت‌های مالیاتی: در نروژ، خودروهای برقی از مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و عوارض سنگین خرید معاف هستند. این سیاست باعث شده که بیش از ۸۰ درصد خودروهای جدید فروخته‌شده در این کشور برقی باشند و نروژ به الگویی جهانی تبدیل شود. در برخی کشورها، مثل هند، کاهش مالیات بر واردات قطعات خودروهای برقی هم به کاهش هزینه‌ها کمک کرده است.
ارائه وام: دولت‌ها با ارائه وام‌های کم‌بهره با حمایت مالی، به‌ویژه برای شرکت‌ها و ناوگان‌های حمل‌ونقل عمومی، دسترسی به این خودروها را بیشتر کرده‌اند. مثلاً در اروپا، برخی کشورها وام‌هایی با بازپرداخت طولانی‌مدت برای خرید ناوگان برقی ارائه می‌دهند.
این سیاست‌ها به کاهش یکی از بزرگ‌ترین موانع یعنی قیمت بالای اولیه خودروهای برقی کمک می‌کنند. با این حال، یک گزارش از YouGov در سال ۲۰۲۴ نشان داد که ۴۰ درصد از خریداران احتمالی در آمریکا هنوز هزینه را مشکل اصلی می‌دانند. این یعنی با وجود این مشوق‌ها، هنوز باید تلاش بیشتری برای مقرون‌به‌صرفه کردن خودروهای برقی برای همه اقشار انجام شود.
قوانین کاهش آلودگی هوا
قوانین مرتبط با کاهش آلودگی هوا، با ایجاد محدودیت برای خودروهای بنزینی و دیزلی، به‌طور غیرمستقیم مردم و خودروسازان را به سمت خودروهای برقی هدایت می‌کنند. این قوانین شامل موارد زیر هستند:
استانداردهای سخت‌گیرانه آلایندگی: در اتحادیه اروپا، استانداردهای جدید برای کاهش دی‌اکسید کربن خودروهای سنگین (HDV CO2 Standards) خودروسازان را تشویق می‌کند که خودروهای بدون آلایندگی تولید کنند. تا سال ۲۰۲۴، این استانداردها به شرکت‌ها “اعتبار ویژه” برای فروش خودروهای برقی می‌دادند و از ۲۰۲۵ به بعد، سیستمی جدید برای کاهش میانگین آلایندگی کل محصولاتشان اعمال می‌شود. در آمریکا، قانون “خودروهای پاک پیشرفته” کالیفرنیا، که ۱۵ ایالت دیگر هم آن را پذیرفته‌اند، هدف‌گذاری کرده که تا سال‌های آینده بخش بزرگی از خودروهای جدید بدون آلایندگی باشند.
مناطق کم‌آلاینده و عوارض شهری: شهرهایی مثل لندن، استکهلم و میلان مناطق کم‌آلاینده ایجاد کرده‌اند که فقط خودروهای برقی یا کم‌آلاینده می‌توانند بدون پرداخت جریمه یا عوارض وارد شوند. در لندن، طرح عوارض تراکم (Congestion Charge) به نفع خودروهای برقی است و این باعث شده که در مناطق شلوغ، استفاده از این خودروها بیشتر شود.
الزامات فروش خودروهای بدون آلایندگی: برخی کشورها قانونی وضع کرده‌اند که درصدی از خودروهای جدید فروخته‌شده باید برقی یا بدون آلایندگی باشند. مثلاً اتحادیه اروپا با “دستورالعمل خودروهای پاک”، اهدافی برای خرید خودروهای برقی توسط دولت‌ها در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۳۰ تعیین کرده است. این سیاست‌ها ناوگان‌های عمومی و دولتی را هم به سمت برقی شدن می‌برند.
این قوانین با فشار بر خودروهای سنتی، هم تقاضا برای خودروهای برقی را افزایش می‌دهند و هم خودروسازان را وادار می‌کنند که تولیدشان را تغییر دهند. یک مطالعه در آمریکا از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ نشان داد که سیاست‌های زیست‌محیطی ایالتی گاهی تأثیر بیشتری از مشوق‌های مالی بر افزایش استفاده از خودروهای برقی داشته‌اند، به‌ویژه در ایالت‌هایی مثل کالیفرنیا که قوانین سخت‌گیرانه دارند.
زیرساخت‌ها و سیاست‌های انرژی
زیرساخت‌های شارژ و سیاست‌های کلی انرژی هم بخشی جدایی‌ناپذیر از تأثیر سیاست‌های دولتی هستند. دولت‌ها با سرمایه‌گذاری در ایستگاه‌های شارژ، نگرانی درباره مسافت قابل پیمایش را کم می‌کنند. مثلاً در آمریکا، قانون زیرساخت دوحزبی ۷.۵ میلیارد دلار برای ساخت ۵۰۰,۰۰۰ ایستگاه شارژ اختصاص داده که اولویت با مناطق کم‌درآمد و روستایی است. این برنامه تا مارس ۲۰۲۵ به گسترش شبکه شارژ کمک کرده و اعتماد مردم به خودروهای برقی را بیشتر می‌کند.
سیاست‌های انرژی هم مهم هستند. وقتی برق از منابع پاک مثل باد و خورشید تأمین شود، خودروهای برقی واقعاً سبز می‌شوند. در چین، سرمایه‌گذاری در تولید باتری و انرژی تجدیدپذیر باعث شده که این کشور بزرگ‌ترین بازار خودروهای برقی باشد و در سال ۲۰۲۲، ۲۲ درصد از خودروهای سواری فروخته‌شده برقی بودند. این نشان می‌دهد که سیاست‌های انرژی پاک و حمل‌ونقل باید با هم پیش بروند.
تأثیر کلی بر گسترش خودروهای برقی
این سیاست‌ها با هم کار می‌کنند تا استفاده از خودروهای برقی را در جهان گسترش دهند:
کاهش هزینه‌ها: یارانه‌ها، تخفیف‌ها و معافیت‌ها، قیمت خرید و نگهداری را پایین می‌آورند و این خودروها را برای قشر متوسط قابل دسترس می‌کنند.
افزایش دسترسی: ایستگاه‌های شارژ بیشتر، به‌ویژه در شهرها و جاده‌ها، نگرانی درباره تمام شدن شارژ را کاهش می‌دهد و استفاده روزمره را آسان‌تر می‌کند.
مزایای زیست‌محیطی: قوانین آلودگی و انرژی پاک، تأثیر مثبت این خودروها بر محیط‌زیست را بیشتر می‌کنند و به مردم انگیزه می‌دهند که به خاطر آینده زمین انتخابشان را تغییر دهند.
مطالعات نشان می‌دهند که درآمد خانوارها نقش بزرگی در خرید خودروهای برقی دارد، اما سیاست‌های دولتی این شکاف را پر می‌کنند. در جاهایی مثل کالیفرنیا، ترکیب قوانین زیست‌محیطی و مشوق‌ها باعث شده که استفاده از این خودروها از حد انتظار بر اساس درآمد بیشتر شود.
تفاوت‌ها در مناطق مختلف
تأثیر این سیاست‌ها در هر منطقه با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی فرق دارد:
آمریکا: قانون کاهش تورم و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، فروش خودروهای برقی را بالا برده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، بین ۱۳ تا ۲۹ درصد خودروهای جدید برقی باشند. ایالت‌هایی مثل کالیفرنیا که هم مشوق مالی دارند و هم قوانین سخت‌گیرانه، پیشتاز هستند و در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱ میلیون خودرو برقی فروخته‌اند.
چین: سیاست‌های تهاجمی مثل یارانه خرید، معافیت مالیاتی و ساخت گسترده ایستگاه‌های شارژ، چین را به بزرگ‌ترین بازار جهان تبدیل کرده. در سال ۲۰۲۲، ۴.۴ میلیون خودرو برقی فروخته شد و این روند تا ۲۰۲۵ هم ادامه دارد.
اروپا: قوانین اتحادیه اروپا، مثل استانداردهای آلایندگی و مناطق کم‌آلایندگی، همراه با معافیت‌هایی مثل نروژ (که بیش از ۸۰ درصد فروش جدیدش برقی است)، فروش را افزایش داده. اما در برخی کشورها که بازار بالغ شده، مشوق‌ها کم‌کم کاهش می‌یابند.
چالش‌ها و نکات جالب
یک نکته جالب این است که در برخی مناطق، مثل آمریکا، سیاست‌های زیست‌محیطی (مثل افزایش انرژی پاک) تأثیر بیشتری از مشوق‌های مالی داشته‌اند. این نشان می‌دهد که مردم به دلایل بزرگ‌تر، مثل نجات سیاره، هم انگیزه دارند، نه فقط صرفه‌جویی در هزینه. اما چالش‌هایی هم هست:
نابرابری دسترسی: قشر کم‌درآمد هنوز به سختی می‌توانند از این سیاست‌ها بهره ببرند، چون قیمت‌ها حتی با یارانه بالا است و ایستگاه شارژ در مناطق فقیرنشین کم است.
کمبود زیرساخت: ۳۱ درصد خریداران احتمالی در آمریکا می‌گویند ایستگاه‌های شارژ کافی نیست، که نشان می‌دهد باید بیشتر روی این موضوع کار شود.
سیاست‌های دولتی با حمایت مالی، مشوق‌های مالیاتی و قوانین کاهش آلودگی هوا، موتور محرک گسترش خودروهای برقی در جهان هستند. این سیاست‌ها با کاهش هزینه‌ها، بهبود دسترسی و تقویت انگیزه‌های زیست‌محیطی، راه را برای حمل‌ونقل پاک باز کرده‌اند و کشورها را به سمت آینده‌ای پایدارتر هدایت می‌کنند. اما برای اینکه همه از این تغییر سود ببرند، باید به فکر قشرهای ضعیف‌تر و توسعه زیرساخت‌ها باشیم. چالش‌هایی مثل نابرابری و کمبود شارژ هنوز پابرجاست، ولی پیشرفت‌های فعلی نویدبخش است. با ادامه این تلاش‌ها، خودروهای برقی می‌توانند نه‌فقط یک انتخاب، بلکه یک استاندارد جهانی شوند و جهانی پاک‌تر و سالم‌تر برای نسل‌های آینده بسازند.
