به گزارش تجارت نیوز، سوریه که پس از سال‌ها درگیری‌های داخلی در مسیر بازسازی و تلاش برای بازگرداندن ثبات و انسجام ملی قرار گرفته، امروز با بحرانی تازه روبه‌رو است. خشکسالی بی‌سابقه دهه‌های اخیر نه‌تنها این کشور بلکه کل منطقه شرق مدیترانه و خاورمیانه را فرا گرفته است. کاهش شدید بارندگی، خشک‌شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، نابودی محصولات کشاورزی و کمبود آب شرب در شهرهای بزرگ، اکنون آینده امنیت غذایی و روند بازسازی سوریه را تهدید می‌کند.
کشاورزان در تنگنا؛ محصولاتی که دیگر کفاف نمی‌دهند
خشکسالی گسترده در سال جاری بخش بزرگی از منطقه شرق مدیترانه و خاورمیانه را تحت تأثیر قرار داده است. رودخانه‌ها و دریاچه‌ها خشک شده‌اند، زمین‌های کشاورزی محصولی به بار نمی‌آورند و حتی در شهرهای بزرگ آب لوله‌کشی برای چند روز قطع شده است. در این میان، سوریه بیش از هر زمان دیگری آسیب‌پذیر شده است.
در روستاهای اطراف دمشق، کشاورزانی مانند منصور محمود الخطیب این روزها با مشکلات جدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. او می‌گوید: «زمین آب ندارد. این فصل ضعیف است؛ می‌توان آن را نیم فصل نامید.» در شرایط عادی، زمین‌های او می‌توانستند از هر دو نِم (۰.۱ هکتار) حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم گندم تولید کنند، اما امسال تنها یک‌چهارم این میزان برداشت شده است. نتیجه این کاهش تولید، کاهش نیروی کار نیز بوده؛ چراکه به‌جای ۱۵ کارگر سال گذشته، تنها ۶ یا ۷ کارگر در مزرعه او مشغول به کار شدند.
تولید گندم؛ از خودکفایی تا وابستگی
طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، پیش از آغاز بحران در سال ۲۰۱۱، کشاورزان سالانه بین ۳.۵ تا ۴.۵ میلیون تن گندم تولید می‌کردند؛ رقمی که نیاز داخلی کشور را تأمین می‌کرد. اما در طول سال‌های جنگ، برداشت سالانه به حدود ۲.۲ تا ۲.۶ میلیون تن کاهش یافت. این افت تولید سبب شد دولت ناچار شود ۶۰ تا ۷۰ درصد گندم مورد نیاز جمعیت ۲۳ میلیونی کشور را وارد کند.
انتظار می‌رود برداشت امسال تنها به حدود یک میلیون تن برسد؛ به این معنا که ذخایر داخلی تنها برای دو تا سه ماه کفایت خواهد کرد. دولت سوریه اعلام کرده برای جبران این کمبود، قراردادهایی برای واردات گندم از کشورهای دیگر – از جمله عراق – منعقد کرده است.
امنیت غذایی در خطر
بر اساس برآورد برنامه جهانی غذا، نیمی از جمعیت سوریه در شرایط ناامنی غذایی زندگی می‌کنند. کارشناسان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) هشدار می‌دهند که کشاورزانی که در جریان جنگ طولانی‌مدت از نظر مالی آسیب دیده‌اند، توانایی چندانی برای مقابله با آثار خشکسالی ندارند. به گفته مسئولان، اتکا صرف به واردات و کمک‌های خارجی یک راهکار ناپایدار بوده و می‌تواند امنیت غذایی کشور را بیش از پیش در معرض تهدید قرار دهد.
رودخانه‌های خشکیده؛ از اورونتس تا لیطانی
بحران تنها به مزارع محدود نمی‌شود؛ منابع آبی منطقه نیز در شرایط هشداردهنده‌ای قرار دارند. سد رودخانه لیطانی در دره بقاع لبنان، دریاچه قرعون را شکل داده است که معمولاً حدود ۳۵۰ میلیون متر مکعب آب در فصل بارندگی دریافت می‌کند و یک‌سوم نیاز سالانه لبنان را تأمین می‌نماید. امسال این ورودی به کمتر از ۴۵ میلیون متر مکعب رسیده است.
خشکسالی لبنان اثر مستقیم بر سوریه دارد؛ چرا که بخشی از رودخانه‌های جاری به خاک سوریه وارد می‌شوند. مهم‌ترین آن‌ها رودخانه اورونتس (آسی) است که در استان ادلب منبع اصلی آبیاری و صید ماهی محسوب می‌شود. اما امسال این رودخانه تقریباً خشک شده و بستر آن از ماهی‌های مرده پوشیده است.
در استان ادلب، کشاورزان می‌گویند توان مالی برای حفر چاه‌های عمیق ندارند و همین مسئله موجب نابودی محصولات تابستانی و حتی درختان چند دهه‌ای شده است. بر اساس داده‌های اداره منابع آب استان، در برخی مناطق سطح آب‌های زیرزمینی تنها طی سه ماه بیش از ۱۰ متر کاهش یافته است.
تغییرات اقلیمی؛ تهدیدی بلندمدت
کارشناسان جهانی معتقدند که منطقه خاورمیانه و شرق مدیترانه در حال تجربه روندی مداوم از خشکسالی و کمبود بارندگی است. به گفته ماتی کومو، استاد دانشگاه آلتو در فنلاند، طی ۴۰ سال گذشته بارندگی در سوریه به‌طور پیوسته کاهش یافته و در مقابل، مصرف آب با سرعتی ناپایدار ادامه داشته است. او هشدار می‌دهد که افت مستمر سطح آب‌های زیرزمینی می‌تواند در آینده دسترسی به منابع آبی را بسیار دشوارتر و پرهزینه‌تر کند.
راهکارهای ممکن
با وجود امکانات محدود، کارشناسان تأکید دارند سوریه می‌تواند اقداماتی را برای کاهش اثرات خشکسالی در دستور کار قرار دهد. از جمله:
- جمع‌آوری آب باران در مقیاس گسترده‌تر،
- تغییر الگوی کشت به محصولات مقاوم در برابر خشکسالی،
- بهبود سیستم‌های آبیاری حتی با فناوری‌های ساده و ارزان.
با این حال، اگر تغییرات اقلیمی با همین روند ادامه یابد، آینده کشاورزی سوریه با پرسش‌های بزرگی مواجه خواهد شد.
به گزارش یورونیوز، سوریه در مسیر بازسازی و بازگشت به ثبات سیاسی و اقتصادی قرار دارد، اما بحران خشکسالی کنونی می‌تواند روند بهبود این کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. امنیت غذایی، معیشت کشاورزان و حتی چشم‌انداز بازگشت میلیون‌ها پناهنده به کشور، همه و همه به مدیریت صحیح منابع آب و مقابله هوشمندانه با تغییرات اقلیمی گره خورده است. اگرچه دولت سوریه برای تأمین فوری نیازها به واردات متوسل شده، اما آینده پایدار تنها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب، اصلاح الگوی کشاورزی و همکاری‌های منطقه‌ای قابل تضمین خواهد بود.
