به گزارش تجارت نیوز، تا همین یک دهه پیش، نام خاورمیانه بیشتر با نفت، گاز و منابع فسیلی گره خورده بود؛ اما امروز این منطقه وارد مرحلهای تازه از تحول شده است. کشوری پس از کشور دیگر در حال حرکت بهسوی اقتصادی دانشبنیان، دیجیتالی و مبتنی بر فناوریهای سبز هستند. دیگر نفت تنها موتور توسعه نیست؛ اکنون هوش مصنوعی، انرژیهای تجدیدپذیر، اتوماسیون صنعتی، پارکهای فناوری و زیرساختهای دیجیتال محرکهای اصلی تحول اقتصادی خاورمیانه شدهاند.
این دگرگونی نشان میدهد که منطقه خاورمیانه در مسیر تبدیل شدن به یکی از پیشرفتهترین مراکز فناوری جهان در قرن ۲۱ قرار دارد.
خاورمیانه؛ از اقتصاد نفتی به اقتصاد فناوریمحور
تحول فناورانه خاورمیانه نهتنها نتیجه فشارهای جهانی برای کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی است، بلکه حاصل تصمیمگیری استراتژیک دولتها برای ساخت زیرساختهایی پایدار، هوشمند و سازگار با آینده است. امروزه کشورهایی مانند عمان، اردن و امارات متحده عربی نمونههای آشکار این حرکت رو به جلو هستند.
عمان؛ پیشتاز انرژیهای تجدیدپذیر و زیرساختهای نوآوری
عمان طی سالهای اخیر یکی از بلندپروازانهترین برنامههای توسعه فناوری در منطقه را اجرا کرده است. این کشور در حال ساختن مدلی اقتصادی است که در آن انرژیهای تجدیدپذیر، هیدروژن سبز و مراکز فناوری نقش اصلی را ایفا میکنند.
مهمترین پروژههای عمان عبارتاند از:
۱. نیروگاه خورشیدی ایبری ۲ – یک جهش ۵۰۰ مگاواتی
یکی از بزرگترین پروژههای انرژی خورشیدی عمان، نیروگاه ایبری ۲ است که با ظرفیت عظیم ۵۰۰ مگاوات، نقشی کلیدی در کاهش وابستگی عمان به انرژیهای فسیلی دارد.
۲. سرمایهگذاری در انرژی هیدروژنی
عمان به دنبال تبدیل شدن به یکی از قطبهای جهانی تولید و صادرات هیدروژن سبز است؛ سوختی پاک که در آینده جایگاه ویژهای در صنایع سنگین و حملونقل خواهد داشت.
۳. ایجاد خوشههای فناوری
از جمله مهمترین مراکز نوآوری این کشور، پارک فناوری دانش واحه مسقط است که اکنون محل فعالیت شرکتهای IT، استارتاپها و پروژههای مرتبط با دیجیتالیسازی خدمات دولتی است.
چنین پروژههایی نشان میدهد که عمان با جدیت در تلاش است تا اقتصاد خود را متنوع و فناوریمحور کند.
اردن؛ نمونهای موفق از بهرهگیری فناوری در کشوری کممنابع
اردن از جمله کشورهایی است که منابع طبیعی محدودی دارد، اما با اتکا به فناوری توانسته به یکی از پیشروان منطقه در حوزه انرژی پاک و مدیریت منابع تبدیل شود.
پروژههای کلیدی اردن:
1. نیروگاه خورشیدی بینونا – ۲۰۰ مگاوات انرژی پاک
اردن میزبان بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور یعنی بینونا است که با ظرفیت ۲۰۰ مگاوات نقش بسیار مهمی در تامین انرژی سبز شبکه ملی دارد.
2. کارخانه نمکزدایی عقبه – راهحلی برای بحران آب
اردن با توجه به بحران شدید آب شیرین، ساخت کارخانه نمکزدایی در عقبه را آغاز کرده است. این پروژه یکی از مهمترین راهکارهای کشور برای کاهش کمبود آب و تأمین پایدار منابع آبی است.
این اقدامات نشان میدهد که حتی کشورهایی با محدودیت منابع طبیعی نیز میتوانند با تکیه بر فناوری پیشرفته به مراکز توسعه نوآوری تبدیل شوند.
امارات متحده عربی؛ پیشتاز هوش مصنوعی و اتوماسیون صنعتی
امارات سالهاست که خود را بهعنوان پیشرفتهترین اقتصاد فناوریمحور منطقه معرفی کرده و سرمایهگذاریهای عظیمی در حوزههای دیجیتال و هوش مصنوعی انجام داده است.
ADNOC؛ نمونهای از تحول دیجیتال در صنعت انرژی
شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) یکی از پیشگامان جهانی در تحول دیجیتال صنعت نفت است.
مهمترین پروژهها:
۱. RoboWell – اولین سیستم خودکار کنترل چاه
این سیستم هوش مصنوعی که در میدان نفتی NASR مستقر شده، نخستین فناوری کنترل خودکار چاههای نفت فراساحلی است.
RoboWell میتواند بهصورت بلادرنگ دادهها را تحلیل و عملیات چاه را تنظیم کند؛ این کار منجر به بهبود راندمان تولید، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و کاهش نیاز به نیروی انسانی میشود.
۲. اتصال ۲۰۰۰ چاه نفت به سیستم نظارت دیجیتال
ADNOC همچنین برنامهای گسترده برای دیجیتالیسازی کامل چاههای نفت اجرا کرده است که طی آن بیش از 2000 چاه به سیستمهای نظارت و کنترل مبتنی بر هوش مصنوعی متصل میشوند.
این سطح از اتوماسیون امارات را به یکی از پیشرفتهترین کشورهای جهان در مدیریت هوشمند انرژی تبدیل کرده است.
چرا خاورمیانه اکنون در مسیر تبدیل شدن به قطب فناوری است؟
چند عامل کلیدی این تحول را هدایت میکند:
- فشارهای اقلیمی و بحران منابع طبیعی
- تغییر جهت بازارهای جهانی انرژی
- رشد جمعیت و نیاز به زیرساختهای هوشمند
- سرمایهگذاری کلان دولتها در فناوریهای نوین
- نیاز به تنوع اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت
اینها عواملی هستند که باعث شده دولتها نهتنها در فناوریهای نوین سرمایهگذاری کنند، بلکه کل ساختارهای اقتصادی و صنعتی خود را بازطراحی کنند.
خاورمیانه در آستانه یکی از بزرگترین تحولات اقتصادی و فناورانه دوران معاصر ایستاده است. از پروژههای عظیم انرژی خورشیدی در عمان و اردن گرفته تا اتوماسیون پیشرفته چاههای نفت در امارات، همه نشان میدهد که این منطقه بهسرعت در حال حرکت از اقتصاد سنتی مبتنی بر نفت به اقتصادی هوشمند، دیجیتال و سبز است.
این دگرگونی صرفا رشد چند استارتاپ یا بهکارگیری فناوریهای جدید نیست؛ بلکه بازطراحی کلی اقتصاد و ایجاد زیرساختهای آماده برای آینده است.
با تداوم سرمایهگذاریها، همکاریهای بینالمللی و گسترش نوآوری، خاورمیانه میتواند در دهههای آینده به یکی از مهمترین مراکز فناوری جهان تبدیل شود.
