آینده خلیج فارس در یک دوراهی تاریخی قرار دارد: بین ادامه وابستگی به سوختهای فسیلی و تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در انرژیهای پاک. این منطقه که قلب انرژی جهان محسوب میشود، با چالشهای اقلیمی جدی روبهرو است. با وجود تعهدات بلندپروازانه برای رسیدن به انتشار صفر خالص، سرعت عمل برای دستیابی به این اهداف کلیدی است.
بر اساس تازهترین آمارهای منتشر شده تولید برق هند در ماه اوت ۲۰۲۵ با سرعتی چشمگیر افزایش یافته و این رشد، سریعترین نرخ از ماه مارس تاکنون به شمار میرود. این افزایش، بیش از هر چیز تحت تأثیر رونق فعالیتهای صنعتی و کاهش محدودیتهای ناشی از بارندگیهای موسمی رخ داده است.
در دنیای امروز که وابستگی به انرژی روز به روز بیشتر میشود، یافتن منابع پایدار و تجدیدپذیر برای تولید برق به یکی از اصلیترین دغدغههای دانشمندان و مهندسان تبدیل شده است. در همین راستا، محققان دانشگاه پکن به دستاوردی شگرف دست یافتهاند: ساخت اولین کش لاستیکی ترموالکتریک در جهان. این ماده نوآورانه قادر است با استفاده از اختلاف دمای بدن انسان و محیط اطراف، برق تولید کند و دریچهای جدید به سوی آینده تجهیزات پوشیدنی، پزشکی و بسیاری از صنایع دیگر باز کند.
دریاچه لخ نی، بزرگترین دریاچه آب شیرین انگلیس و قلب تپنده اکوسیستم ایرلند شمالی، با بحرانی جدی و فزاینده روبهرو است. گسترش بیسابقه جلبکهای سمی که ناشی از آلودگیهای کشاورزی و فاضلاب است، این منبع حیاتی را به آستانه فاجعه زیستمحیطی کشانده است. این بحران نه تنها حیات آبزیان و پرندگان را تهدید میکند، بلکه معیشت صدها خانواده محلی را به خطر انداخته و نارضایتیهای اجتماعی را افزایش داده است.
باتریهای لیتیوم-یونی امروز قلب تپنده دنیای فناوری هستند. از خودروهای برقی گرفته تا تلفنهای هوشمند و حتی سیستمهای ذخیره انرژی تجدیدپذیر، این باتریها بخش جداییناپذیر از زندگی ما شدهاند. اما با وجود کاربرد گسترده، محدودیتهایی همچون کاهش تدریجی ظرفیت، ناپایداری کاتدها، تجزیه الکترولیت و حتی خطرات ایمنی مانند گرمشدن بیش از حد و آتشسوزی، همچنان چالشی بزرگ به شمار میرود.
امروزه، تغییرات اقلیمی بیش از هر زمان دیگری به واقعیت زندگی روزمره ما تبدیل شده است. یکی از جدیدترین و خطرناکترین جلوههای آن، پدیدهای به نام خشکسالیهای ناگهانی است. این خشکسالیها، که برخلاف انواع سنتی در عرض چند هفته رخ میدهند، میتوانند بهسرعت مناطق وسیعی را خشک کرده و به آتشسوزیهای ویرانگر دامن بزنند.
گرفتگی فاضلاب یکی از مشکلات جدی زیرساختهای شهری در سراسر جهان است. تودههای عظیم چربی، روغن و گریس (که به آنها فتبرگ یا Fatberg گفته میشود)، هر ساله باعث انسداد لولههای فاضلاب، آسیب به شبکههای شهری و هزینههای میلیاردی برای تعمیر و نگهداری میشوند. بر اساس آمار، بهداشت ناکافی و مشکلات تأمین آب در کشورهای در حال توسعه سالانه حدود ۲۶۰ میلیارد دلار خسارت اقتصادی به همراه دارد.
توسعه خودروهای برقی به پیشرفتهای شگفتانگیزی دست یافته است، اما یکی از بزرگترین چالشهای پیش رو، همچنان به باتریها مربوط میشود. در حال حاضر، باتریهای لیتیوم-یونی به دلیل محدودیت در ظرفیت و طول عمر، نمیتوانند پاسخگوی نیازهای آینده باشند. این امر، توجه پژوهشگران را به سوی فناوریهای جایگزین، بهویژه باتریهای لیتیوم-فلزی (LMB)، جلب کرده است.
در سالهای اخیر، رشد شتابان هوش مصنوعی و خدمات ابری، تقاضای بیسابقهای برای انرژی ایجاد کرده است. مراکز دادهای که قلب تپنده این فناوریها هستند، به سرعت به یکی از بزرگترین مصرفکنندگان برق در جهان تبدیل شدهاند. در این میان، انرژی هستهای به ویژه در قالب راکتورهای مدولار کوچک (SMR) به عنوان یک راهحل آیندهنگرانه مطرح شده است. شرکت آمازون با همکاری غولهای انرژی جهان، گام بزرگی برای تحقق این آینده برداشته است.
این روزها، در دنیایی که تلاش برای دستیابی به انرژیهای پاک و پایدار حرف اول را میزند، دانشمندان به هر گوشهای سر میکشند تا راهکارهای جدیدی پیدا کنند. در این جستجو، ایدههایی که از دل طبیعت و ضایعات بیارزش بیرون میآیند، بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفتهاند. حالا، تیمی از محققان کانادایی با یک نوآوری خیرهکننده، ثابت کردهاند که حتی یک ماده ساده مانند پوست گردو هم میتواند به یکی از منابع انرژی آینده تبدیل شود. این کشف تازه، نهتنها یک گام بزرگ در مسیر انرژیهای سبز است، بلکه دیدگاهی کاملاً جدید به ما میدهد: آینده انرژی ممکن است در دل زبالههایی باشد که هر روز دور میریزیم.
امروزه تغییرات اقلیمی، جنگلزدایی و برداشت غیراخلاقی مواد اولیه، صنایع غذایی و آرایشی را با بحرانهای جدی روبهرو کرده است. محصولاتی مانند روغن پالم، کره کاکائو و کره شیا که در اغلب لوازم روزمره ما وجود دارند، به قیمت نابودی جنگلها و از بین رفتن تنوع زیستی به دست میآیند.
خاورمیانه، سرزمینی که قرنهاست به لطف ذخایر عظیم نفت و گاز، نبض اقتصاد جهانی را در دست دارد، اکنون در آورش تغییر قرار گرفته است. در حالی که نفت همچنان شریان حیاتی این منطقه محسوب میشود، اما پتانسیل نهفته در منابع طبیعی پایانناپذیر دیگری، یعنی خورشید، در حال پررنگتر شدن است. آفتاب سوزان کویرهای خشک که روزی تنها نمادی از گرما و خشکی بود، حالا به فرصتی طلایی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، ایجاد اشتغال و تبدیل شدن به یک صادرکننده جدید انرژی تبدیل شده است. این گذار استراتژیک از منابع فسیلی به انرژیهای پاک، خاورمیانه را در آستانه یک تحول بنیادین قرار داده است.
در جهانی که نگرانیهای زیستمحیطی و قیمت سوختهای فسیلی رو به افزایش است، خودروهای برقی از یک نوآوری گرانقیمت به یک ضرورت تبدیل شدهاند. با حمایتهای دولتی و پیشرفتهای خیرهکننده در فناوری باتری، این وسایل نقلیه پاک و کمصدا به سرعت خیابانهای جهان را تسخیر کردهاند. در این گزارش، نگاهی میاندازیم به ۱۰ کشوری که در سال ۲۰۲۵ در خط مقدم این تحول قرار دارند.
خاورمیانه، که برای دههها قلب تپنده صنعت نفت و گاز جهان بود، اکنون در حال ورود به عصری تازه است. این منطقه با تکیه بر منابع عظیم انرژی خورشیدی و بادی، سرمایهگذاریهای کلان و استراتژیهای ملی، میخواهد جایگاه خود را از «غول نفتی» به رهبر جهانی هیدروژن سبز تغییر دهد.
تعهد بریتانیا به آیندهای پایدار و عاری از کربن با یک گام بزرگ و نوآورانه همراه شده است. در یک پروژه پیشگامانه، مزرعه بادی فراساحلی صوفیا (Sofia Offshore Wind Farm) در حال توسعه است تا نه تنها یکی از بزرگترین منابع انرژی پاک در این کشور باشد، بلکه با استفاده از فناوریهای جدید، الگویی برای اقتصاد چرخشی در صنعت انرژیهای تجدیدپذیر ارائه دهد.
شرکت تسلا که تاکنون بیشتر با خودروهای برقی و پروژههای ذخیرهسازی باتری شناخته میشد، حالا بار دیگر چشم به بازار انرژی بریتانیا دوخته است. تسلا اخیراً برای دریافت مجوز رسمی تأمین برق مصرفکنندگان در این کشور اقدام کرده و اگرچه این مسیر ساده نخواهد بود، اما سابقه این شرکت در نوآوریهای بزرگ انرژی نشان میدهد که ورود آن میتواند نظم موجود بازار برق بریتانیا را به چالش بکشد.
در سالهای اخیر، آذربایجان توانسته است جایگاه خود را بهعنوان یکی از مهمترین مراکز ترانزیت و انرژی در منطقه اوراسیا تثبیت کند. این کشور با بهرهگیری از منابع عظیم نفت و گاز، موقعیت استراتژیک جغرافیایی و سرمایهگذاریهای کلان در زیرساختها، حالا فراتر از یک صادرکننده انرژی، به حلقهای کلیدی در اتصال شرق و غرب جهان تبدیل شده است. گفتوگوی آذرتک با ریچارد پومفرت، استاد اقتصاد دانشگاه آدلاید و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات بینالملل این دانشگاه، ابعاد جدیدی از نقش آذربایجان در تحولات اقتصادی و ژئوپلیتیک منطقه را روشن میکند.
