راهنمای شروع سرمایه‌گذاری برای تازه‌واردها

اهداف شما در زندگی هر چه باشد، برای تامین منابع مالی و تحقق این اهداف، احتمالا به مبالغی بیش از آنچه که اکنون دارید، نیازمند هستید. در بیشتر مواقع، با پس‌انداز نمی‌توانید اهدافی چون خرید خانه، اتومبیل جدید یا رفتن به یک تعطیلات رویایی را محقق کنید؛ آن هم در شرایطی که نرخ تورم بالا و ارزش پول مدام رو به کاهش است. در همین نقطه است که سرمایه‌گذاری شروع می‌شود و افراد به فکر رشد پول خود می‌افتند.

در این مقاله تعریف سرمایه‌گذاری، انواع مختلف سرمایه‌گذاری و معایب و مزایای هر کدام را می‌توانید مطالعه کنید. صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تنوع‌بخشی به پورتفو از دیگر مباحثی است که در این مطلب مورد بررسی قرار گرفته است.

سرمایه‌گذاری چیست؟

در تعریفی ساده می‌توان گفت، سرمایه‌گذاری یعنی با پولتان یک دارایی بخرید که فکر می‌کنید در آینده می‎توانید آن را با قیمت بالاتری بفروشید.

اما سرمایه‌گذاری چه چیزی نیست؟ اینکه پول خود را در یک حساب بانکی پس‌انداز کنید، سرمایه‎‌گذاری محسوب نمی‌شود. هرچند محتاط بودن و نگه داشتن جانب احتیاط و دسترسیِ آسان و سریع به حسابی که در مواقع ضروری بتوانید از آن استفاده کنید، بسیار مهم است؛ با این حال باید از این نکته آگاه باشید که در بانک هیچ فرصتی برای رشد پول شما، فراتر از نرخ سود بانکی وجود ندارد.

در سوی دیگر این طیف، باید بدانید که سرمایه‌گذاری قمار نیست. هرچند ممکن است سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه متحمل زیان شده و بخشی از سرمایه خود را از دست بدهند، اما مانند قمار تمامی پول آنها از میان نمی‌رود.

چرا باید سرمایه‌گذاری کنید؟

به چند دلیل بسیار مهم، لازم است که خیلی زود سرمایه‌گذاری را شروع کنید.

اول آنکه، جمع کردن پول نقد کافی نیست. حتما با پوست و گوشت و استخوان گرانی را حس کرده‌اید. هر بار به سوپرمارکت می‌روید با قیمت‌های جدید مواجه هستید. هزینه‌های زندگی هر روز در حال افزایش است و با حساب پس‌اندازهای بانکی نمی‌توانید به جنگ تورم بروید.

اما سرمایه‌گذاری می‌تواند در بلندمدت ارزش پول شما را حفظ کند. فرض کنید شما و همسایه‌تان هر دو 100 میلیون تومان پول دارید. شما این مبلغ را به مدت یک سال در یک حساب سپرده بانکی نگهداری می‌کنید و او این مبلغ را در بازار سهام، سرمایه‌گذاری می‌کند. نرخ سود بانکی در حال حاضر 16 درصد است و پس از یک سال 16 میلیون تومان نصیب شما می‌شود. بر اساس آمار منتشرشده، بازدهی بورس تهران تنها در سه ماه ابتدایی سال جاری 148 درصد و در تیرماه 50 درصد گزارش شده است. بازار پربازده یک سال و نیم اخیر را فراموش کنید و فرض را بر این بگذارید که بازدهی بورس به‌طور متوسط 40 درصد در سال است. حالا خودتان محاسبه کنید؛ شما برنده‌اید یا همسایه‌تان؟

نکته مهم دیگری که لزوم سرمایه‌گذاری را مشخص می‌کند، قدرت سود مرکب است. اینیشتن زمانی گفته بود سود مرکب هشتمین مورد از عجایب جهان است.

در محاسبه سود ساده، فقط اصل سرمایه و سودی که به آن تعلق می‌گیرد، مهم است. در سود مرکب اما علاوه بر سودی که به اصل سرمایه تعلق می‌گیرد، سودی که به خود سودها هم تعلق می‌گیرد، در نظر گرفته می‌شود.

یک گلوله برفی را در نظر بگیرید که در مسیری در حال حرکت است. در طول مسیر با چسبیدن برف‌ها به این گلوله، با سرعت بیشتری، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود.

در سرمایه‌گذ‌اری هم روال همین است. هرچه زودتر شروع کنید و مدت زمان بیشتری به فعالیت‌های خود ادامه دهید، سود بیشتری نصیبتان می‌شود. مبلغ اولیه را سرمایه‌گذاری کرده‌اید اما هر سال سود حاصل از سرمایه‌گذاری به مبلغ اولیه اضافه می‌شود و سرمایه شما با سرعت بیشتری رشد می‌کند.

بر روی چه دارایی‌هایی باید سرمایه‌گذاری کرد؟

در ادامه با برخی روش‌های متفاوت سرمایه‌گذاری آشنا می‌شوید:

1- بازار سرمایه

خرید سهام یک شرکت یعنی خرید بخشی از آن شرکت. وقتی سهمی را خریداری می‌کنید، یعنی مالکیت بخشی از آن شرکت را در اختیار دارید. بنابراین، وقتی آن شرکت عملکرد خوبی به ثبت برساند، ارزش سهام شما هم افزایش می‌یابد. علاوه بر رشد ارزش سهام، تقسیم سود نقدی سهام (عایدی) فرآیندی است که سالانه انجام می‌شود.

اما مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه چیست؟

مزایا: با سرمایه‌ای نه چندان زیاد، می‎توانید سهام هر شرکتی، کوچک یا بزرگ را که در بورس عرضه می‎‌شود، انتخاب و خریداری کنید.

معایب: شما مسئول انتخاب خود هستید. اگر بنگاه یا شرکتی را انتخاب کنید که پیش‌بینی شما از عملکرد آن در آینده اشتباه باشد، زیان می‌کنید و ممکن است بخشی از سرمایه‌ اولیه خود را هم از دست بدهید.

2- صندوق‌های سرمایه‌گذاری

به جای سرمایه‌گذاری مستقیم، می‌توانید از طریق خریداری صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه فعالیت کنید. این صندوق‌ها از دارایی‌های متنوعی تشکیل می‌شوند و خرید آنها برای تازه‌واردها پیشنهاد می‌شود.

مزایا: افراد متخصص و با تجربه مدیریت این صندوق‌های سرمایه‌گذاری را برعهده دارند و شما زمان و انرژی برای خرید و فروش آنها صرف نمی‌کنید. این صندوق‌ها چون طیف وسیعی از دارایی‌ها را در بر می‌گیرند، خرید آنها در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم ریسک کمتری دارد.

معایب: در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازدهی در مقایسه با روش مستقیم کمتر است.

3- ارز

با توجه به کاهش شدید ارزش پول ملی در برابر دلار، بسیاری ترجیح می‌دهند در بازار ارز، عمدتا دلار و یورو سرمایه‌گذاری و از کاهش شدید ارزش دارایی‌هایشان جلوگیری کنند.

مزایا: سرمایه شما به شکل فیزیکی حفظ می‌شود و امکان خرید و فروش آنی، یا به عبارتی نقدشوندگی سریع وجود دارد.

معایب: قیمت دلار به اخبار سیاسی و اقتصادی به سرعت واکنش نشان‌ می‌دهد؛ از این رو بازار ارز بازاری پرالتهاب و پرتنش محسوب می‌شود. در عین حال، احتمال سرقت دارایی یکی از بزرگ‌ترین معایب این نوع سرمایه‌گذاری است.

4- طلا

خرید طلا که به نوعی سرمایه‌گذاری سنتی محسوب می‌شود هم دارای مزایا و معایب خاص خودش است.

مزایا: طلا همواره سرمایه‌گذاری امن بوده و قابلیت نقدشوندگی آن هم مانند دلار بالاست.

معایب: قیمت طلا در ایران تحت تاثیر دو عامل، یعنی قیمت دلار داخلی و قیمت اونس جهانی مشخص می‌شود. بنابراین به همان دلایلی که بازار ارز پرتنش است، بازار طلا هم می‌تواند نوسانات زیادی را تجربه کند.

5- ملک

با توجه به رشد قابل توجه ملک، یکی دیگر از گزینه‌های سرمایه‌گذاری، خرید خانه، آپارتمان، مغازه و زمین است.

مزایا: ارزش ملک همواره افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر از موقعیت خوبی برخوردار باشد. درآمد منظم از اجاره ملک یکی دیگر از مزایای آن است.

معایب: سرمایه‌گذاری بر روی ملک هزینه‌بر است و زمان زیادی را باید برای آن صرف کرد. در عین حال، مدیریت مستاجر و فروش به موقع ملک از دیگر چالش‌های این نوع سرمایه‌گذاری است.

علاوه بر موارد ذکرشده، خرید و فروش ارزهای دیجیتال از دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری است که نیاز به تخصص و دانش دارد.

چطور سرمایه‌گذاری در بازار سهام را شروع کنید؟

درست همانطور که برای خرید لباس، طلا و سایر اقلام باید به مغازه مراجعه کنید، برای سرمایه‌گذاری در بورس هم باید ابتدا به یک کارگزاری مراجعه کرده و برای دریافت کد بورسی اقدام کنید. سپس با تعیین بودجه خود، با استفاده از روش مستقیم یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید فعالیت خود را شروع کنید.

اما پیش از شروع مهم است در مورد انگیزه خود از سرمایه‌گذاری به خوبی فکر کنید. از خود بپرسید: «به‌دنبال چه هستم؟»، «چقدر وقت نیاز دارم؟»، «چه میزان سرمایه می‌توانم کنار بگذارم و فرض کنم که چنین پولی ندارم؟»، «تا چه زمان و به چه میزان می‌توانم زیان را نادیده بگیرم؟»

واقعیت این است که سرمایه‌گذار شدن درست مثل شروع یک برنامه جدید ورزشی است. باید میان دو مورد تصمیم‌گیری کنید: آیا فقط قصد دارید کمی روی عضلاتتان کار کنید و آنها را قدرتمندتر کنید یا می‌خواهید با انجام تمرین‌های جدید در ماراتن پیروز شوید؟

همان طور که در رژیم غذایی جدید، غذاهای ناسالم را دور می‌ریزید، پیش از شروع سرمایه‌گذاری هم بهتر است ابتدا بدهی‌هایتان را پرداخت کنید. پس از آنکه از شر بدهی‌ها خلاص شدید، از داشتن صندوق اضطراری که برای روز مبادا کنار گذاشته‌اید، اطمینان حاصل کنید. اگر همه چیز روبه‌راه است، حالا می‌توانید سرمایه‌گذاری را شروع کنید.

در بازار سرمایه‌ به‌عنوان یک تازه‌وارد بهتر است با مبلغی اندک شروع کنید و سهام شرکتی را بخرید که درک درستی از وضعیت آن دارید. در این مرحله از سرمایه‌گذاری، تنها هدف شما این است که شروع کنید. سعی کنید، در این فرآیند، درک خود را از بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری افزایش دهید.

خرید سهام یک شرکت یعنی خرید بخشی از آن شرکت. وقتی سهمی را خریداری می‌کنید، یعنی مالکیت بخشی از آن شرکت را در اختیار دارید.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سرمایه‌گذاری مستقیم

با خودتان صادق باشید. چقدر زمان، انرژی و تمرکز برای بررسی بازار سرمایه و ورود به آن دارید. آیا می‌توانید زمانی را برای تجزیه و تحلیل سهم‌های خریداری‌شده، عملکرد شرکت‌ها و مطالعه اختصاص دهید؟ ممکن است به‌دلیل هیجانی که در ابتدای کار دارید، سرمایه‌گذاری مستقیم را انتخاب کنید، اما پس از مدتی متوجه شوید که وقت یا تخصص لازم را در این زمینه ندارید.

خوشبختانه خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری و استفاده از شرکت‌های سبدگردانی راه‌حل شما است. در ادامه با هر کدام از این روش‌های غیرمستقیم آشنا می‌شوید:

صندوق‌های سرمایه‌گذاری

تنها زمانی که برای این کار باید صرف کنید، اقدام برای خرید صندوق‌هاست. پس از آن شما هیچ مسئولیتی برای خرید و فروش سهام نخواهید داشت.

بر اساس قوانین سازمان بورس، صندوق‌ها موظف هستند گزارش‌های منظمی از ریز معاملات و نحوه سرمایه‌گذاری خود را به صورت دوره‌ای بر روی وب‌سایت‌هایشان منتشر کنند.

بسته به میزان ریسک‌پذیری‌تان می‌توانید نوع خاصی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری را انتخاب کنید.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری به سه دسته تقسیم می‌شوند: صندوق‌ها با درآمد ثابت که بخش قابل توجهی از دارایی‌هایشان را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل ریسک کمی متوجه صاحب صندوق است و البته بازدهی کمتری هم دارد. سود این صندوق‌ها اغلب به شکل دوره‌ای پرداخت می‌شود.

صندوق‌های سهامی ریسک بالاتری دارند، چون بخش قابل توجهی از دارایی‌های خود را به سهام شرکت‌های بورسی اختصاص می‌دهند. به همین دلیل بازدهی بالاتری دارند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط نیمی از دارایی خود را به اوراق با درآمد ثابت و نیم دیگر را به خرید سهام شرکت‌های بورسی اختصاص می‌دهند. به همین دلیل، با توجه به معیار ریسک می‌توان آن‌ها را میان دو صندوق با درآمد ثابت و سهامی در نظر گرفت.

صندوق‌های قابل معامله در بورس

نوع دیگری از صندوق‌ها، ETF یا صندوق‌های قابل معامله در بورس هستند. این صندوق‌ها هم درست مانند سهام معمولی در بورس معامله می‌شود. یعنی شما در هر زمان که دوست داشته باشید می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید یا بفروشید.

تفاوت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ETFها در این است که صندوق سرمایه‌گذاری الزاما در بورس فعالیت نمی‌کند، یا اگر هم بکند، الزاما سهام آن از درگاه بورس قابل خرید و فروش نیست. اما صندوق‌های قابل معامله درست مانند سهام، از درگاه بورس، خرید و فروش می‌شوند؛ دارایی‌های آن‌ها هم ممکن است بورسی یا غیربورسی باشد.

در یک صندوق ETF ممکن است دارایی‌های متفاوتی بگذارند. مثلا این صندوق می‌تواند متشکل از چند سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق خزانه دولتی، پول نقد، سکه، ارز یا ترکیبی از تمامی این موارد باشد. دارا یکم که احتمالا این روزها زیاد درباره‌اش در اخبار می‌خوانید و می‌شنوید یکی از همین صندوق‌هاست.

در صندوق دارا یکم دولت سبدی از سهام خود در شرکت‌های بورسی را برای عرضه به عموم مردم آزاد کرد و در زمان عرضه اعلام شد، هر واحد از این صندوق دو میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است. طی ماه‌های گذشته و به‌دنبال رشد شاخص بورس، ارزش این صندوق هم افزایش یافته است.

سبدگردانی

سبدگردانی یکی دیگر از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. در این روش، فردی خبره در امر سرمایه‌گذاری، با همکاری تیمی از تحلیلگران حرفه‌ای و متخصصان و بر اساس سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار، سبدی مناسب از دارایی‌های متنوع برای او تشکیل می‌دهند و بر آن نظارت می‌کنند. سبدگردان با توجه به همه عوامل مهم تاثیرگذار بر قیمت سهام، تصمیم‌های لازم در جهت رسیدن به اهداف سبد و افزایش ارزش آن را می‌گیرد.

سالانه گزارش‌هایی در زمینه شرکت‌های سبدگردانی که عملکرد بالایی داشته‌اند، از سوی سازمان بورس منتشر می‌شود.

اینیشتن زمانی گفته بود، سود مرکب هشتمین مورد از عجایب جهان است.

با چه مبلغی سرمایه‌گذاری را شروع کنید؟

برای مبلغی که وارد بازار سرمایه‌ می‌کنید باید به چند نکته توجه داشته باشید. اگر مبلغ قابل توجهی را به این بازار وارد کنید، قطعا بازدهی شما هم از نظر میزان و هم سرعت بالاتر خواهد بود. با این حال روزهای نزولی بازار را هم باید در نظر داشته باشید. پس اگر با مبلغ بالایی وارد بازار شوید، خطر زیان همواره شما را تهدید می‌کند.

یک راه دیگر، مشارکت به مرور زمان اما به شکل مداوم است تا از این طریق بتوانید فراز و فرودهای بازار را شناخته و راحت‌تر آن‌ها را پشت سر بگذارید.

هر دو استراتژی مزایا و معایبی دارد که با توجه به میزان ریسک‌پذیری و سرمایه مورد نظر باید درباره آن تصمیم بگیرید.

اما یک اصل کلی در بورس این است: پول راکدی را که به آن احتیاج ندارید وارد بازار سرمایه کنید، نه پولی که ممکن است دو ماه دیگر آن را نیاز داشته باشید.

تنوع‌بخشی به سبد سرمایه را فراموش نکنید

تنوع‌بخشی به معنای داشتن طیف گسترده‌ای از دارایی‌هاسست که در شرایط خاصی عملکرد متفاوتی دارند. این استراتژی برای کاهش ریسک اتخاذ می‌شود. در چنین شرایطی مهم نیست عملکرد اقتصاد کشور به چه شکل است؛ به عنوان مثال اگر قیمت طلا کاهش یافته و بخشی از دارایی‌های شما طلاست، بورس در حال سوددهی است و به این ترتیب شما یا دچار زیان نمی‌شود یا میزان زیان قابل توجه نخواهد بود.

حتما این ضرب‌المثل را که «همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید»، شنیده‌اید. بنابراین می‌توانید بخشی از سرمایه‌تان را به خرید طلا، بخشی را به اوراق مشارکت، صندوق‌ها، سبد متفاوتی از دارایی‌ها در بورس، ارز و غیره اختصاص دهید.

در عین حال، به این نکته مهم توجه داشته باشید که تنوع‌بخشی به سبد دارایی به معنای داشتن انواع مختلف سهام شرکت‌های مختلف در صنایع مختلف نیست. پرتفوی شلوغ نیاز به نظارت، تمرکز و انرژی بیشتری دارد.