به گزارش تجارت نیوز، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه از تحول انرژی شده است؛ مرحله‌ای که در آن شرکت‌های خدمات برق و انرژی تلاش می‌کنند از یک‌سو از منابع عظیم خورشیدی و بادی خود بهترین بهره را ببرند و از سوی دیگر با الهام از تجربه کشورهای پیشرو در آمریکای شمالی، اروپا و آسیا، مسیر حرکت به سمت انتشار صفر خالص را سرعت ببخشند.
این گذار تنها بر پایه تغییر فناوری‌ها نیست؛ بلکه ترکیبی پیچیده از سیاست‌گذاری هوشمند، سرمایه‌گذاری هدفمند، دیجیتالی‌سازی، توسعه زیرساخت و همکاری‌های فرامرزی است. در ادامه، تحلیل نارسینگ چودری، رئیس بخش سوخت و منابع طبیعی شرکت مشاوره مهندسی بلک اند ویچ، مبنای بررسی قرار گرفته است.
خاورمیانه در آستانه دوره‌ای جدید از تحول انرژی
چودری بر این باور است که شرکت‌های خدمات رفاهی خاورمیانه و شمال آفریقا اکنون در نقطه‌ای ایستاده‌اند که می‌تواند آینده انرژی منطقه را تا دهه‌های آینده شکل دهد. به گفته او، فراوانی انرژی خورشیدی و بادی در این جغرافیا، همراه با ظرفیت عظیم توسعه هیدروژن و آمونیاک سبز، خاورمیانه را در مسیر تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان انرژی کم‌کربن جهان قرار داده است.
آمریکای شمالی؛ نمونه‌ای از سیاست‌گذاری اثربخش
در آمریکای شمالی، نقش سیاست‌گذاری مشوق‌محور بسیار پررنگ است. مشوق‌های دولتی و انعطاف‌پذیری بخش خصوصی باعث شده است انرژی‌های تجدیدپذیر، ذخیره‌سازی انرژی و فناوری‌های جدید با سرعت بالا توسعه پیدا کنند. چودری معتقد است این تجربه نشان می‌دهد که وقتی چارچوب‌های حکمرانی و اقتصادی از نوآوری حمایت می‌کنند، استقرار فناوری‌های پاک می‌تواند شتابی چشمگیر بگیرد.
آسیا و اقیانوسیه؛ مجموعه‌ای از مسیرهای گوناگون
در این منطقه، رویکرد کشورها متفاوت است: ژاپن و کره جنوبی بیشتر بر واردات هیدروژن، استفاده از آمونیاک در نیروگاه‌ها و توسعه فناوری‌های پیل سوختی تمرکز دارند. چین در تولید سلول‌های خورشیدی فتوولتائیک در جهان پیشتاز است و همزمان در حال گسترش فناوری‌های هیدروژن سبز و راهکارهای ذخیره‌سازی است. هند مسیر توسعه را بر افزایش ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی و اجرای «ماموریت ملی هیدروژن سبز» بنا کرده است تا صنعت خود را به سمت کاهش انتشار سوق دهد.
کشورهای جنوب شرق آسیا همچون ویتنام، تایلند، مالزی و اندونزی نیز در حال رشد تجدیدپذیرها هستند، هرچند چالش‌های سیاست‌گذاری و تأمین مالی سرعت پیشرفت آنها را کاهش داده است.
چودری با اشاره به این تفاوت‌ها، بر یک اصل مشترک در همه مناطق تاکید می‌کند: همگرایی انرژی تجدیدپذیر، ذخیره‌سازی پیشرفته و شبکه‌های دیجیتال برای ایجاد سیستم‌های انرژی قابل اعتماد، مقرون‌به‌صرفه و مقاوم ضروری است.
راه‌های تسریع کربن‌زدایی در خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)
یکی از مهم‌ترین درس‌ها از تجربه جهانی، توسعه زیرساخت‌هایی است که تولید، ذخیره‌سازی و مصرف انرژی را به‌صورت منسجم به یکدیگر متصل می‌کنند. چنین مدل‌هایی در آسیا و آمریکای شمالی به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه کمک کرده‌اند و می‌توانند نقشه راهی برای کشورهای خاورمیانه باشند.
تامین مالی ترکیبی و مشارکت دولت و بخش خصوصی
چودری تاکید می‌کند که مشارکت دولت و بخش خصوصی، همان‌طور که در آسیا نتایج قابل توجهی داشته، می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را در پروژه‌های بزرگ انرژی کاهش دهد و فضای مناسب برای ورود سرمایه‌گذاران جدید ایجاد کند.
دیجیتالی‌سازی شبکه؛ شرط ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر
با افزایش تولید انرژی تجدیدپذیر، نوسانات تولید نیز بیشتر می‌شود. در این شرایط، شبکه‌های هوشمند، تحلیل داده مبتنی بر هوش مصنوعی و سیستم‌های سایبری امن می‌توانند کارایی، تاب‌آوری و قابلیت پیش‌بینی شبکه را به شکل چشمگیری افزایش دهند.
چودری تاکید دارد که ذخیره‌سازی انرژی اعم از باتری یا سامانه‌های مبتنی بر هیدروژن در کنار دیجیتالی‌سازی شبکه، پایه اصلی سیستم‌های انرژی آینده را تشکیل می‌دهد.
نقش سیاست‌های دولتی در شکل‌دهی آینده انرژی
هیچ گذار انرژی موفقی بدون سیاست‌گذاری روشن و پایدار رخ نمی‌دهد. سیاست‌ها جهت، سرعت و مقیاس تحول را تعیین می‌کنند. اما به باور چودری، تأثیر واقعی زمانی شکل می‌گیرد که سیاست‌گذاری با سرمایه‌گذاری و نوآوری بخش خصوصی همراه شود.
اتحادهای بین‌بخشی و همکاری‌های بین‌المللی نیز عامل مهمی در کاهش هزینه، بهینه‌سازی فناوری و افزایش دسترسی به بازارهای جهانی انرژی کم‌کربن هستند.
افق پنج تا ده سال آینده برای شرکت‌های انرژی MENA
چودری چند روند کلیدی را برای آینده منطقه پیش‌بینی می‌کند که می‌توانند چشم‌انداز انرژی خاورمیانه را متحول کنند:
- رشد بسیار سریع خورشیدی و هیدروژن سبز
- افزایش پروژه‌های بزرگ صادرات انرژی کم‌کربن
- گسترش جذب، استفاده و ذخیره‌سازی کربن (CCUS)
- اهمیت گواهینامه‌های بین‌المللی برای دسترسی به بازارهای انرژی جدید
- نوسازی شبکه‌های برق و افزایش مقاومت آنها در برابر تغییرات اقلیمی
- گسترش فناوری‌های دیجیتال و هوشمندسازی شبکه
به باور او، شرکت‌هایی در این دوره موفق خواهند بود که به‌جای تمرکز صرف بر فناوری، بر «ترکیب نوآوری، سیاست‌گذاری هوشمند و همکاری گسترده» تکیه کنند.
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا اکنون در نقطه‌ای قرار دارد که می‌تواند آینده انرژی جهان را تحت تاثیر قرار دهد. منابع گسترده تجدیدپذیر، فرصت توسعه هیدروژن سبز و حضور بازیگران قدرتمند انرژی، زمینه را برای جهشی بزرگ در مسیر کربن‌زدایی فراهم کرده است. اما تحقق این آینده، نیازمند سیاست‌های پایدار، سرمایه‌گذاری هوشمند، دیجیتالی‌سازی گسترده زیرساخت‌ها و همکاری عمیق میان دولت‌ها و بخش خصوصی است.
به‌بیان چودری، آینده انرژی در MENA نه‌فقط به فناوری، بلکه به ترکیب درست سه عنصر کلیدی بستگی دارد: «نوآوری، سیاست‌گذاری هوشمند و همکاری». هر کشوری که بتواند این سه ضلع را در کنار هم قرار دهد، رهبر گذار انرژی در منطقه و یک بازیگر اثرگذار در بازار جهانی انرژی کم‌کربن خواهد بود.
