به گزارش تجارت نیوز، در سالهایی که بحران انرژی، افزایش قیمت سوختهای فسیلی و پیامدهای ژئوپلیتیکی جنگ اوکراین بسیاری از کشورهای اروپایی را با چالشهای جدی مواجه کرده، پرتغال به یکی از نمونههای شاخص گذار موفق به انرژیهای تجدیدپذیر تبدیل شده است. این کشور نهتنها زغالسنگ را بهطور کامل از چرخه تولید برق خود حذف کرده، بلکه با شتابی چشمگیر در حال کاهش وابستگی به گاز و حرکت به سمت خودکفایی انرژی پاک است.
بیش از ۷۵ درصد انرژی از منابع تجدیدپذیر
بر اساس دادههای رسمی، پرتغال امروز بیش از ۷۵ درصد از برق خود را از انرژیهای تجدیدپذیر تامین میکند. حدود ۴۵ درصد این سهم مربوط به انرژی بادی و خورشیدی است و بخش عمده باقیمانده از نیروگاههای برقآبی به دست میآید. این در حالی است که تنها یک دهه پیش، چنین سهمی برای بسیاری از کشورهای اروپایی دستنیافتنی به نظر میرسید. رشد انرژی خورشیدی در پرتغال بهویژه چشمگیر بوده است؛ بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ ظرفیت خورشیدی این کشور ۴۴۰ درصد افزایش یافته و حدود ۲.۶ گیگاوات به توان نصبشده افزوده شده است. این رشد سریع، خورشید را به یکی از ارکان اصلی آینده انرژی پرتغال تبدیل کرده است.
اهداف بلندپروازانه تا ۲۰۳۰ و ۲۰۴۰
پرتغال در سال ۲۰۲۱ بهطور رسمی زغالسنگ را از سبد انرژی خود حذف کرد و اکنون در تلاش است مصرف گاز طبیعی را نیز بهتدریج کاهش دهد. طبق برنامههای اعلامشده، این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سهم انرژیهای تجدیدپذیر را به ۹۳ درصد برساند و تا سال ۲۰۴۰ تولید برق مبتنی بر گاز را بهطور کامل متوقف کند.
در چارچوب «طرح ملی انرژی و آبوهوا»، دولت پرتغال هدف بیطرفی اقلیمی تا سال ۲۰۴۵ را نیز تعیین کرده است؛ هدفی که با افزایش سهم تجدیدپذیرها، توسعه ذخیرهسازی انرژی و بهبود بهرهوری انرژی دنبال میشود.
تصویر کلی مصرف انرژی تجدیدپذیر
در سال ۲۰۲۲، سهم انرژیهای تجدیدپذیر مدرن در مصرف نهایی انرژی پرتغال ۳۱.۴۵ درصد بوده است؛ رقمی که نسبت به سال ۲۰۰۰ حدود ۵۶ درصد رشد نشان میدهد. این انرژیها عمدتاً در تولید برق، گرمایش و تا حدی در حملونقل مورد استفاده قرار میگیرند.
در سال ۲۰۲۳، سوختهای زیستی و زبالهها ۱۴.۴ درصد از مصرف نهایی انرژی را تشکیل دادند. بیشترین مصرف این منابع در بخش صنعت (۴۸ درصد) و سپس بخش مسکونی (۳۵ درصد) ثبت شده است که نشاندهنده نقش این منابع در گرمایش و فرآیندهای صنعتی است.
ترکیب تولید برق؛ برقآبی همچنان پیشتاز
در سال ۲۰۲۲، ۵۹.۴ درصد برق پرتغال از منابع تجدیدپذیر تامین شد؛ رقمی که نسبت به سال ۲۰۰۰ دو برابر شده است. در سال ۲۰۲۴، ترکیب تولید برق تجدیدپذیر غیرقابل احتراق به این صورت بوده است:
- برقآبی: ۴۶ درصد
- انرژی بادی: ۳۵.۷ درصد
- خورشیدی: ۱۷.۶ درصد
- زمینگرمایی: ۰.۵ درصد
شرایط اقلیمی مناسب باعث شده تولید برقآبی در سال ۲۰۲۴ رکورد بزند؛ بهطوری که تولید این منبع در پنج ماه نخست سال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷۲ درصد افزایش یافته است.
کاهش چشمگیر مصرف گاز
مصرف گاز پرتغال بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ حدود ۳۰ درصد کاهش یافته و از ۷۰ تراواتساعت به ۴۹ تراواتساعت رسیده است. کاهش مصرف گاز در بخش تولید برق حتی شدیدتر بوده و ۴۱ درصد افت را تجربه کرده است. در مه ۲۰۲۴، مصرف گاز برای تولید برق تقریبا به صفر رسید و تنها ۰.۰۵ تراواتساعت ثبت شد.
همزمان با این روند، تولید برق تجدیدپذیر از سال ۲۰۱۷ تاکنون ۵۷ درصد افزایش یافته است. در مارس ۲۰۲۴، تولید برق تجدیدپذیر به ۴.۶۷ تراواتساعت رسید که ۹۳ درصد کل تولید برق کشور را تشکیل میداد. در ماه مه همین سال، این سهم حتی به ۹۸.۴ درصد نزدیک شد.
چالش پنهان؛ وابستگی به واردات برق
با وجود این دستاوردها، یک نقطه ضعف مهم همچنان پابرجاست: افزایش واردات برق از اسپانیا. پرتغال که در سال ۲۰۱۷ صادرکننده خالص برق بود (۲.۷ تراواتساعت)، در سال ۲۰۲۳ به واردکننده خالص ۱۰.۲ تراواتساعت برق تبدیل شد. در این سال، ۲۱ درصد از تقاضای برق کشور از طریق واردات تامین شد؛ رقمی بسیار بالاتر از میانگین ۰.۵ درصدی اتحادیه اروپا.
کارشناسان معتقدند تسریع در توسعه انرژی بادی، بهویژه بادی فراساحلی میتواند این وابستگی را کاهش دهد. طبق گزارش شورای جهانی انرژی باد، پرتغال ۱۳۱ گیگاوات پتانسیل بادی فراساحلی دارد که حدود ۸۹ درصد آن نیازمند فناوری توربینهای شناور است.
الگویی موفق با نیاز به توازن
پرتغال امروز یکی از پیشگامان گذار انرژی در اروپا بهشمار میرود. حذف زغالسنگ، رشد انفجاری انرژی خورشیدی، کاهش مصرف گاز و ثبت روزهایی با نزدیک به ۱۰۰ درصد برق تجدیدپذیر، این کشور را به الگویی الهامبخش تبدیل کرده است. با این حال، افزایش واردات برق نشان میدهد که توسعه ظرفیت بادی و ذخیرهسازی انرژی باید همپای رشد تجدیدپذیرها شتاب بگیرد تا هدف نهایی یعنی خودکفایی انرژی پاک محقق شود.
اگر میخواهید تصویر جامعتری از روند جهانی گذار به انرژیهای تجدیدپذیر داشته باشید، پیشنهاد میکنیم گزارش کامل «۱۱ کشور پیشرو در استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر» را مطالعه کنید.
