به گزارش تجارت نیوز، اقتصاد سبز، که به معنای استفاده از منابع پایدار، کاهش آلودگی، و حرکت به سمت انرژی‌های پاک است، در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین موضوعات جهان تبدیل شده است. سال ۱۴۰۳ نیز از این قاعده مستثنی نبود و بستر اتفاق‌ها و تصمیم‌هایی بود که هم در ایران و هم در سطح جهانی، مسیر این حوزه را تحت تاثیر قرار داد. از تصمیمات جنجالی دونالد ترامپ در آمریکا که موجی از نگرانی به راه انداخت تا برنامه‌های بلندپروازانه ایران برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، این سال پر از رویدادهای غیرمنتظره و بحث‌برانگیز بود. در این گزارش تجارت‌نیوز، به‌طور مفصل به این تحولات، چالش‌ها، و فرصت‌های پیش رو می‌پردازیم تا تصویر روشن‌تری از وضعیت اقتصاد سبز در سال ۱۴۰۳ به دست دهیم.
تحولات جهانی اقتصاد سبز در سال ۱۴۰۳
جهان در سال ۱۴۰۳ با تغییرات بزرگی در حوزه اقتصاد سبز روبه‌رو شد که یکی از مهم‌ترین آنها پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در آبان ۱۴۰۳ بود. پس از این پیروزی، او از اوایل سال ۲۰۲۵ (زمستان ۱۴۰۳) سیاست‌هایی را به اجرا گذاشت که بسیاری از کارشناسان محیط زیست را شوکه کرد. کاهش قوانین سخت‌گیرانه محیط‌زیستی، لغو مقررات مربوط به کنترل آلودگی، و افزایش حمایت از صنایع نفت و گاز، از جمله اقداماتی بود که در همان ماه‌های اولیه دولت جدید دیده شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که در بهمن ۱۴۰۳، دولت ترامپ با صدور دستورات اجرایی، بودجه برنامه‌های مرتبط با انرژی پاک را به‌شدت کاهش داد و هزاران نفر از کارکنان آژانس‌های محیط‌زیستی مثل آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) را اخراج کرد.
این تصمیمات حتی زمزمه‌هایی درباره خروج دوباره آمریکا از توافق‌نامه پاریس به راه انداخت؛ توافقی که هدفش کاهش گازهای گلخانه‌ای و مقابله با گرمایش زمین است. چنین تغییراتی نه‌تنها داخل آمریکا بلکه کل جهان را تحت تاثیر قرار داد، چون آمریکا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای دنیا، نقش مهمی در هدایت سرمایه‌گذاری‌های سبز دارد. کارشناسان هشدار داده‌اند که این سیاست‌ها می‌تواند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی پاک مثل نیروگاه‌های خورشیدی و بادی را کم کند و اهداف جهانی برای کاهش انتشار کربن تا سال ۲۰۵۰ را به خطر بیندازد.
اما همه خبرهای جهان منفی نبودند. در نقطه مقابل، چین در سال ۱۴۰۳ به عنوان یکی از پیشگامان اقتصاد سبز، قدم‌های بزرگی برداشت. این کشور با سرمایه‌گذاری کلان در پروژه‌های انرژی پاک و اجرای سیاست‌های مالیات سبز نشان داد قصد دارد تا سال ۲۰۶۰ به هدف «کربن صفر» برسد. گزارش‌ها می‌گویند چین در سال ۱۴۰۳ توانسته است بخش زیادی از تولید برق خود را به منابع تجدیدپذیر مثل خورشید و باد منتقل کند. همچنین، فناوری‌های جدیدی مثل باتری‌های مایع فلزی و هاب‌های هیدروژن در این سال معرفی شدند که نویدبخش آینده‌ای پاک‌تر هستند. با این حال، مشکل اصلی اینجاست که سرمایه‌گذاری خصوصی برای تجاری‌سازی این فناوری‌ها هنوز کافی نیست و بسیاری از این پروژه‌ها در مرحله آزمایش باقی مانده‌اند.
تلاش‌ها و چالش‌های ایران در اقتصاد سبز
در ایران، سال ۱۴۰۳ با وعده‌های امیدوارکننده‌ای در زمینه اقتصاد سبز شروع شد. دولت در مهر ۱۴۰۳ اعلام کرد برنامه‌ای بلندپروازانه برای افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر به ۵۰ گیگاوات در پنج سال آینده دارد. این برنامه شامل ارائه وام‌های کم‌بهره و مشوق‌های مالی برای شرکت‌ها و حتی خانوارها بود تا در پروژه‌های خورشیدی و بادی سرمایه‌گذاری کنند. ایران به لطف موقعیت جغرافیایی‌اش، که نزدیک به خط استوا واقع شده و بیش از ۳۰۰ روز در سال آفتابی است، پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای تولید انرژی خورشیدی دارد. مناطق بادخیز کشور هم می‌توانند در توسعه نیروگاه‌های بادی نقش خوبی ایفا کنند.
با این حال، وقتی به عملکرد واقعی نگاه می‌کنیم، داستان کمی متفاوت است. در سال مالی منتهی به اسفند ۱۴۰۳، ایران تنها توانست حدود ۷۵ مگاوات به ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود اضافه کند، در حالی که هدف اولیه ۲۵۰۰ مگاوات بود. این فاصله بزرگ بین هدف و واقعیت، دلایل مختلفی دارد. تحریم‌های اقتصادی که سال‌هاست گریبان ایران را گرفته، دسترسی به سرمایه‌گذاری خارجی و تجهیزات پیشرفته را محدود کرده است. از طرف دیگر، وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت و گاز، موجب شده توجه کمتری به انرژی‌های پاک شود. علاوه بر این، مشکلات داخلی مثل کمبود بودجه و مدیریت ناکارآمد پروژه‌ها هم به کندی پیشرفت دامن زده است.
با وجود این چالش‌ها، تلاش برای توسعه اقتصاد سبز در ایران بی‌فایده نبوده است. مثلاً، این برنامه‌ها می‌تواند به حل بحران‌هایی مثل کمبود گاز در زمستان‌ها کمک کند که سال‌هاست نیروگاه‌های برق را دچار مشکل کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد دولت قصد دارد با استفاده از انرژی خورشیدی و بادی، از وابستگی به سوخت‌های فسیلی بکاهد و در عین حال، آلودگی هوا را در شهرهای بزرگ کاهش دهد. اما برای رسیدن به این هدف‌ها، ایران به تغییرات ساختاری بزرگ و حمایت بین‌المللی نیاز دارد.
مقایسه ایران و جهان: تضادها و فرصت‌ها
وقتی وضعیت ایران و جهان را کنار هم می‌گذاریم، تفاوت‌ها و شباهت‌های جالبی می‌بینیم. در جهان، سیاست‌های جدید آمریکا ممکن است تلاش‌های جهانی برای کاهش آلودگی را عقب بیندازد، اما کشورهایی مثل چین با سرعت پیش می‌روند و سعی دارند جای خالی آمریکا را پر کنند. این وضعیت می‌تواند برای ایران هم یک فرصت باشد. اگر ایران بتواند موانع داخلی‌اش را برطرف کند، شاید بتواند در بازار جهانی انرژی پاک جایگاه بهتری پیدا کند، به‌خصوص که سیاست‌های آمریکا ممکن است تقاضا برای انرژی سبز را به سمت کشورهای دیگر ببرد.
از طرف دیگر، ایران با مشکلات خاص خودش دست‌وپنجه نرم می‌کند که در جهان کمتر دیده می‌شود؛ از جمله تحریم‌ها و اقتصاد نفت‌محور. در حالی که چین و کشورهای اروپایی از فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی بهره می‌برند، ایران هنوز درگیر تامین بودجه و تجهیزات است. اما نکته مثبت اینجاست که ایران با برنامه‌ریزی درست، می‌تواند از پتانسیل طبیعی‌اش استفاده کند و به یک بازیگر مهم در منطقه تبدیل شود.
سال ۱۴۰۳ برای اقتصاد سبز در ایران و جهان، سالی پر از تضاد و تنش بود، اما در عین حال، فرصت‌هایی هم دربر داشت. در سطح جهانی، تصمیمات جنجالی آمریکا از یک طرف و پیشرفت‌های چشمگیر چین از طرف دیگر، نشان داد که آینده این حوزه به‌شدت به سیاست‌های کشورها وابسته است.
در ایران، برنامه‌های بزرگ برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با موانع سختی روبه‌رو شد، اما همین تلاش‌ها نشان‌دهنده عزم کشور برای حرکت به سمت آینده‌ای پایدارتر است. اگر ایران بتواند مشکلات اقتصادی و ساختاری‌اش را حل کند و جهان از تنش‌های سیاسی فاصله بگیرد، اقتصاد سبز می‌تواند به یک فرصت طلایی برای توسعه و رفاه تبدیل شود. سال‌های آینده مشخص خواهد کرد که آیا این رویاها به واقعیت می‌پیوندند یا نه.
