تجربه خاورمیانه در گذار انرژی و توسعه پایدار؛ از عربستان تا ویتنام 

به گزارش تجارت نیوز، در دهه‌ای که جهان بیش از هر زمان دیگری با فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی، کمبود منابع، و نیاز به امنیت انرژی روبه‌روست، گذار انرژی و توسعه پایدار به اولویت شماره یک بسیاری از کشورها تبدیل شده‌اند. منطقه خاورمیانه که قلب صنعت نفت جهان است امروز در حال تجربه یکی از بزرگ‌ترین تحول‌های اقتصادی و فناورانه تاریخ خود است؛ تحولی که نه تنها به توسعه کشورهای منطقه جهت می‌دهد، بلکه می‌تواند مسیر جهانی انرژی را نیز تغییر دهد.

در تازه‌ترین کنفرانس مجمع آسیایی بوآئو (BFA) که با حضور نخبگان و سیاست‌گذاران در ریاض برگزار شد، بازیگران اصلی حوزه انرژی از جمله شرکت جهانی سابک (SABIC) تجربیات خود از این گذار و نقش کلیدی فناوری، نوآوری و سیاست‌گذاری را تشریح کردند.

گذار انرژی؛ اقتصاد به عنوان ستون اول توسعه پایدار

در میزگرد گذار انرژی و توسعه پایدار، عبدالرحمن الفجیح، مدیرعامل سابک، تاکید کرد که بدون یک اقتصاد رقابتی، پایدارسازی دیگر بخش‌ها ممکن نیست. او اقتصاد را بر دو پایه تولید و خدمات تعریف کرد و افزود که هر دو حوزه تنها زمانی رشد می‌کنند که به چهار رکن حیاتی تکیه داشته باشند:

1. رقابت‌پذیری هزینه‌ها
2. فناوری و نوآوری
3. مقررات و قوانین
4. زیرساخت‌های توسعه‌یافته

رقابت هزینه‌ها؛ چالش جهانی، فرصت منطقه‌ای

افزایش شدید قیمت انرژی طی دهه گذشته به‌ویژه در اروپا، به گفته الفجیح، توان رقابتی صنایع را کاهش داده است. برای مثال، قیمت گاز در اروپا در سال ۲۰۲۲ تا ۱۰ برابر نسبت به میانگین دهه گذشته افزایش یافت. همین موضوع بسیاری از صنایع را تحت فشار قرار داد.

در مقابل، کشورهای خاورمیانه به دلیل دسترسی گسترده‌تر به انرژی و سرمایه‌گذاری عظیم در زیرساخت‌ها، قابلیت تبدیل‌شدن به قطب تولید مواد و انرژی کم‌کربن را دارند.

فناوری و نوآوری؛ سرمایه‌گذاری استراتژیک نه هزینه

الفجیح تاکید می‌کند که بخش شیمیایی و پتروشیمی باید فناوری را یک «سرمایه‌گذاری بلندمدت» ببیند. سابک در سال‌های اخیر میلیاردها دلار در فناوری‌های نوآورانه سرمایه‌گذاری کرده است.
نمونه بارز موفقیت:

• توسعه فناوری جذب و تصفیه دی اکسید کربن برای استفاده در صنایع غذایی و پزشکی
• تبدیل ضایعات پلاستیک به روغن پیرولیز؛ فرایندی که امکان بازیافت حلقه‌ای و تولید دوباره پلاستیک‌های باکیفیت را فراهم می‌کند
  این فناوری در سال ۲۰۲۰ توسط گروه بیست (G20) به ابتکار عربستان مطرح شد و امروز در بسیاری از کشورها در حال پیاده‌سازی است.

محیط زیست؛ از کربن‌زدایی تا امنیت آب

در این نشست، محیط زیست به‌عنوان دومین ستون اصلی توسعه پایدار معرفی شد.
نکات کلیدی:

• کاهش انتشار گازهای سمی و دی اکسید کربن به‌عنوان یک هدف راهبردی
• صرفه‌جویی گسترده در آب در صنایع، به‌ویژه منطقه‌ای مانند خاورمیانه که ۱۴ کشور از ۱۷ کشور با تنش آبی شدید جهان در آن قرار دارند
• افزایش بازیافت مواد خام و کاهش ضایعات

سابک یکی از پیشگامان طراحی سامانه‌های تصفیه و مدیریت آب و بازیافت مواد است که می‌تواند الگوی کشورهای دیگر قرار گیرد.

جامعه و حکمرانی؛ ستون سوم توسعه پایدار

از نگاه سابک و کارشناسان حاضر در نشست، هیچ گذار انرژی موفقی بدون توجه به جامعه و حکمرانی پایدار ممکن نیست. حکمرانی خوب باید به‌عنوان یک الزام نه‌فقط برای شرکت‌ها بلکه برای دولت‌ها اجرا شود. شمول اجتماعی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و عدالت انرژی از مهم‌ترین موضوعات امروز جهان است. بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت عربستان زیر ۵۰ سال سن دارند؛ بنابراین شناخت نسل جدید و بهره‌گیری از ایده‌های آنها یک ضرورت است، نه یک انتخاب.

زیرساخت‌های نوآوری در خاورمیانه؛ نمونه سابک

مرکز توسعه کاربرد پلاستیک‌های سابک (SPADC)

• مساحت: ۴۲ هزار مترمربع
• دارای گواهینامه LEED Gold
• همکاری با صنایع خودرو، بسته‌بندی، برق، ساخت‌وساز، سلامت و مواد پیشرفته
• به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز R&D منطقه، قلب نوآوری سابک محسوب می‌شود.

خانه نوآوری (House of Innovation)

این مرکز:

• مساحت ۳۰۰۰ مترمربع
• اولین ساختمان مسکونی دارای گواهینامه LEED Platinum در خاورمیانه
• توانایی تولید انرژی بیشتر از مصرف
• مرکز نمایش فناوری‌های سبز، مصالح نوآورانه و سیستم‌های انرژی خورشیدی و هوشمند
• از ۲۰۱۶ تاکنون ۱۱ هزار بازدیدکننده از ۱۲ کشور مختلف داشته است.
  اکنون ۴۴ شرکت بین‌المللی در این برنامه مشارکت دارند.

درس‌هایی برای جهان؛ از خاورمیانه تا ویتنام

در حالی که کشورهای خاورمیانه با سرمایه‌گذاری عظیم در انرژی پاک در مسیر تحول قرار دارند، کشورهایی مانند ویتنام نیز مسیر مشابهی را آغاز کرده‌اند.
ویتنام بر اساس قطعنامه 55-NQ/TW انرژی را باید «سریع، پایدار و یک گام جلوتر» توسعه دهد. دهه ۲۰۲۱–۲۰۳۰ دوره حیاتی برای این کشور در گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک و تقویت ظرفیت علمی–فناورانه است.

خاورمیانه در مسیر تبدیل‌شدن به قطب جهانی انرژی پاک

تحولات خاورمیانه نشان می‌دهد که این منطقه نه‌تنها تولیدکننده نفت، بلکه در حال تبدیل‌شدن به یکی از پیشگامان جهانی در فناوری‌های انرژی پاک، بازیافت، نوآوری و کربن‌زدایی است. ترکیب سرمایه‌گذاری گسترده، جمعیت جوان، سیاست‌های صنعتی و زیرساخت‌های مدرن، این منطقه را به بازیگری کلیدی در آینده انرژی جهان تبدیل می‌کند.

درس بزرگ این نشست آن است که گذار انرژی تنها زمانی موفق خواهد بود که اقتصاد، محیط زیست و جامعه به‌صورت همزمان و هماهنگ توسعه یابند. خاورمیانه امروز نمونه زنده این مسیر است.