به گزارش تجارت نیوز، در جهانی که نیاز به انرژی پاک و پایدار روزبه‌روز بیشتر می‌شود، انرژی بادی به عنوان یکی از راه‌حل‌های اصلی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با تغییرات اقلیمی مطرح شده است. ایران، کشوری با منابع طبیعی غنی و موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد، پتانسیل بالایی برای بهره‌برداری از این انرژی دارد. با این حال، موانع متعددی سر راه توسعه این صنعت در ایران قرار دارد که می‌تواند مسیر آینده آن را متاثر کند.
از سوی دیگر، جهان با شتابی بی‌سابقه در حال گسترش نیروگاه‌های بادی است و این موضوع می‌تواند درس‌ها و فرصت‌هایی برای ایران به همراه داشته باشد. در این گزارش، با تکیه بر آخرین داده‌های موجود تا مارس ۲۰۲۵، به بررسی وضعیت کنونی، فرصت‌ها، چالش‌ها و چشم‌انداز انرژی بادی در ایران و جهان می‌پردازیم.
وضعیت کنونی و پیش‌بینی انرژی بادی در ایران
ایران در سال ۲۰۲۳ با داشتن ظرفیت تولید ۳۶۰ مگاوات برق از نیروگاه‌های بادی، نشان داده به این صنعت توجه دارد. این ظرفیت با افتتاح نیروگاه ۵۰ مگاواتی در سیستان و بلوچستان در همان سال افزایش یافت و گام مهمی در جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر محسوب می‌شود. با این حال، این مقدار در مقایسه با نیازهای برقی کشور که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۴۴۴ میلیون مگاوات‌ساعت برسد، بسیار ناچیز است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا پایان سال ۲۰۲۵، ظرفیت تولید برق بادی ایران به حدود ۴۱۲ مگاوات برسد، رشدی که با نرخ سالانه حدود هفت درصد محاسبه شده است.
دولت ایران هدف‌گذاری کرده که تا پایان سال ۲۰۲۵، ۱۰ درصد از برق کشور از منابع تجدیدپذیر تأمین شود. این هدف‌گذاری در حالی است که در سال ۲۰۲۲، کمتر از یک درصد برق ایران از منابع تجدیدپذیر تولید می‌شد و بیشتر نیازهای انرژی کشور از گاز طبیعی (حدود ۸۱ درصد) تأمین می‌شود. برای رسیدن به این هدف، برنامه‌هایی برای نصب ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت جدید انرژی تجدیدپذیر در نظر گرفته شده که بخشی از آن به انرژی بادی اختصاص خواهد یافت. اگر این برنامه‌ها به طور کامل اجرا شوند، می‌توانند جایگاه ایران را در حوزه انرژی پاک ارتقا دهند.
فرصت‌های پیش رو برای توسعه انرژی بادی در ایران
ایران از نظر منابع طبیعی برای تولید انرژی بادی در موقعیت ممتازی قرار دارد. مناطق شمال‌غرب، شمال‌شرق و حتی بخش‌هایی از جنوب کشور از وزش بادهای مناسب و پایدار برخوردارند. مطالعات نشان می‌دهد ایران می‌تواند تا ۳۰ هزار مگاوات برق از انرژی بادی تولید کند، ظرفیتی که بسیار فراتر از وضعیت کنونی است.
دولت نیز با سیاست‌هایی مانند معافیت تجهیزات بادی از مالیات گمرکی و وضع مالیات بر برق برای تأمین بودجه پروژه‌های تجدیدپذیر، حمایت خود را نشان داده است. در سال ۲۰۲۲، تفاهم‌نامه‌ای برای نصب ۱۰ گیگاوات ظرفیت جدید انرژی تجدیدپذیر امضا شد که می‌تواند انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این بخش باشد.
یکی دیگر از نقاط قوت ایران، توانایی تولید داخلی قطعات توربین‌های بادی است. در حال حاضر، ۱۵ نیروگاه بادی در کشور فعال هستند و بیشتر تجهیزات آنها در داخل تولید می‌شود. این موضوع نه‌تنها وابستگی به واردات را کاهش می‌دهد، بلکه به توسعه فناوری و ایجاد اشتغال نیز کمک می‌کند.
از منظر محیط‌زیستی، گسترش انرژی بادی می‌تواند راهکاری برای کاهش آلودگی هوا باشد. در شهرهایی مثل تهران، آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی سالانه جان نزدیک به سه هزار نفر را می‌گیرد. استفاده از انرژی بادی می‌تواند این آمار را کاهش دهد و به بهبود سلامت عمومی کمک کند. همچنین، با توجه به افزایش تقاضای برق و محدودیت منابع فسیلی، این نوع انرژی می‌تواند امنیت انرژی کشور را تقویت کند.
چالش‌های پیش روی انرژی بادی در ایران
با وجود این فرصت‌ها، موانع متعددی بر سر راه توسعه انرژی بادی در ایران قرار دارد. ظرفیت کنونی ۳۶۰ مگاواتی در مقایسه با کشورهای پیشرو مانند چین (با بیش از ۴۰۰ گیگاوات) یا حتی آمریکا (۱۴۵ گیگاوات) بسیار ناچیز است. این شکاف نشان‌دهنده عقب‌ماندگی ایران در این حوزه است.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، مسائل اقتصادی است. در حال حاضر، تعرفه خرید برق بادی حدود سه سنت به ازای هر کیلووات‌ساعت است که به دلیل افت ارزش ریال، برای سرمایه‌گذاران جذابیت ندارد. کارشناسان معتقدند برای اقتصادی شدن پروژه‌ها، این رقم باید به حداقل ۱۲ سنت برسد. از طرف دیگر، یارانه‌های کلان به سوخت‌های فسیلی، رقابت با انرژی‌های تجدیدپذیر را دشوار کرده است.
تحریم‌های بین‌المللی نیز مانع بزرگی هستند. این تحریم‌ها دسترسی به سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری‌های پیشرفته را محدود کرده‌اند. ایران برای رسیدن به هدف ۶۰ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۲۵، به همکاری بین‌المللی نیاز دارد که در شرایط کنونی دشوار به نظر می‌رسد.
زیرساخت‌های ضعیف شبکه برق نیز چالش دیگری است. اتصال نیروگاه‌های جدید بادی به شبکه، مستلزم توسعه خطوط انتقال و توزیع برق است که هزینه و زمان زیادی می‌طلبد. در نهایت، ثبات سیاست‌گذاری نیز اهمیت دارد. تغییرات سیاسی و اقتصادی می‌توانند برنامه‌های بلندمدت را مختل کنند و از اعتماد سرمایه‌گذاران بکاهند.
نگاهی به وضعیت جهانی انرژی بادی
در سطح جهانی، انرژی بادی با سرعت چشمگیری در حال رشد است. در سال ۲۰۲۳، ظرفیت جدید نصب‌شده به ۱۱۷ گیگاوات رسید که نسبت به سال قبل ۵۰ درصد افزایش یافت. پیش‌بینی می‌شود برای تحقق اهداف اقلیمی توافق پاریس، این ظرفیت تا سال ۲۰۳۰ سه برابر شود و به بیش از ۳۲۰ گیگاوات در سال برسد.
نوآوری‌هایی مثل توربین‌های بزرگ‌تر (با ظرفیت ۵.۵ مگاوات برای خشکی و ۱۷ مگاوات برای دریا تا سال ۲۰۳۵) و نیروگاه‌های بادی شناور در اقیانوس‌ها، کارایی این صنعت را افزایش داده‌اند. کشورهایی مثل چین، آمریکا و اعضای اتحادیه اروپا در این زمینه پیشتاز هستند و سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام داده‌اند.
این پیشرفت‌ها برای ایران هم فرصت‌ساز است. همکاری با کشورهایی مثل آلمان و دانمارک، که تجربه زیادی در ساخت نیروگاه‌های بادی دارند، به انتقال فناوری و دانش کمک می‌کند. اما ایران برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها باید سرعت خود را افزایش دهد تا از روند جهانی عقب نماند.
مقایسه ایران با جهان
برای درک بهتر جایگاه ایران، کافی است نگاهی به آمار بیندازیم. چین در سال ۲۰۲۳ بیش از ۴۰۰ گیگاوات ظرفیت بادی داشت و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۲۵ به ۴۵۰ گیگاوات برسد. آمریکا با ۱۴۵ گیگاوات در سال ۲۰۲۳، احتمالاً تا ۲۰۲۵ به ۱۶۰ گیگاوات خواهد رسید. در مقابل، ایران با ۳۶۰ مگاوات (۰.۳۶ گیگاوات) و رشد پیش‌بینی‌شده به ۴۱۲ مگاوات، فاصله زیادی با بزرگان این صنعت دارد. با این حال، نرخ رشد هفت درصدی ایران از میانگین جهانی (۵-۷ درصد) کمی بالاتر است که بیانگر تلاش برای جبران عقب‌ماندگی است.
آینده انرژی بادی در ایران ترکیبی از امید و نگرانی است. منابع بادی فراوان، حمایت دولتی و توانایی تولید داخلی، پایه‌ای محکم برای توسعه این صنعت فراهم کرده‌اند. با این حال، چالش‌هایی مثل ظرفیت پایین فعلی، مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و نیاز به زیرساخت‌های بهتر، موانعی جدی هستند که باید برطرف شوند. در سطح جهانی، رشد سریع انرژی بادی نشان می‌دهد ایران می‌تواند با الگوبرداری از کشورهای پیشرو و جذب سرمایه و فناوری، جایگاه خود را ارتقا دهد. اگر ایران بتواند برنامه‌های خود را با موفقیت اجرا کند، نه‌تنها بخشی از نیازهای انرژی خود را تأمین خواهد کرد، بلکه می‌تواند به بازیگری فعال در بازار جهانی انرژی پاک تبدیل شود. اما این مسیر نیازمند عزم جدی، سیاست‌گذاری هوشمندانه و همکاری بین‌المللی است تا ایران از این فرصت طلایی بهره‌برداری کند.
